تاملی در گفتار بزرگان اهل سنت درباره امام صادق (ع)

تاملی در گفتار بزرگان اهل سنت درباره امام صادق (ع)

 حضرت امام صادق (علیه السلام) از سلاله پاک رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و از شجره امام علی و فاطمه زهرا (علیهما السلام) است، او کسی است که علوم اهل‌بیت (علیهم السلام) را در اوج خفقان دوران خلافت -اموی و عباسی- همراه با پدر بزرگوارشان حضرت امام باقر (علیه السلام) گسترش دادند و مذاهب گوناگون اسلامی به فضل و علم این دو بزرگوار معترفند، هر چند دشمنان اهل بیت سعی در نابود کردن علوم الهی اهل بیت پیامبر داشتند و تلاش می‌کردند که عظمت علمی این بزرگواران را بی‌اهمیت جلوه دهند تا در مقابل دیگر عالمان برابر و یا پائین‌تر معرفی گردند، لذا در خصوص این بزرگواران خصوصاً امام جعفر صادق (علیه السلام) بی‌شک آن‌چه از فضایل، دانش و معنویت این امام از تاراج حوادث روزگار در امان مانده و به دست ما رسیده است، تنها اندکی از گنجینه عظیم فضایل و مناقب حضرتش است و علمای تمام مذاهب با همه گرایشات گوناگون مذهبی به اندازه‌ای که بر علم و فضل امام صادق (علیه السلام) وحدت و اتفاق نظر دارند، در هیچ مسئله‌ای چنین اتفاقی ندارند.

و هم‌چنین از طرف دیگر اوضاع شرایط سیاسی آن زمان طوری بود که امام (علیه السلام) قیام مسلحانه بر علیه حکومت‌های ستمگر معاصر را بی‌نتیجه می‌دید، چرا که نیروی نظامی و... نداشت. لذا شروع به تربیت شاگردان زیادی کرد، تا اسلام حقیقی ناب برای همیشه زنده بماند و قدرت اهل بیت به توسط اینان برای همگان معین و مشخص شود که اهل بیت باید در راس امور مسلمین باشند نه در حاشیه.

پس در این مختصر مقاله نگاهی گذرا به گفتار علمای اهل سنت می‌اندازیم تا نظرات آنان را نسبت به این امام معصوم شیعه داشته باشیم.

ملّا علی قاری حنفی می‌نویسد: «امامت و بزرگواری این پیشوای شیعه، اتفاق بین مذاهب اسلامی است.»[1] مالک بن انس رهبر مذهب مالکیان درباره امام صادق (علیه السلام) می‌گوید: «... او هرگز بدون وضو حدیث از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل نمی‌فرمود؛ درباره چیزی که فایده نداشت، صحبت نمی‌کرد؛ او از عبّاد و زهادی بود که از خدا می‌ترسید.»[2]

ابن خلکان در مورد این امام می‌گوید: «سفیان بن ثوری گفته است: به خدمت امام صادق (علیه السلام) شرفیاب شدم به من فرمود، ای سفیان هنگامی‌که حزن و اندوه دامن‌گیر تو شد «لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» را زیاد بگو و اگر نعمت زیاد برایت فراهم شد، ذکر «الحمدلله» را زیاد بگو و اگر روزی تو به تاخیر افتاد، زیاد استغفار کن.»[3]

هم‌چنین مزی در کتاب تهذیب الکمال از بطرس بن بولس البستانی مسیحی، مولف دائره المعارف در مورد تقوا و پرهیزگاری امام صادق (علیه السلام) سخنی وارد شده که می‌گوید: «جعفر بن محمد در سیرت خود ادیبی پرهیزگار و دین‌داری حکیم بود.»[4]

و باز در کتاب ابوحنیفه وارد شد که: «ایشان در ارزیابی حکومت‌ها و عالمان زمان خود و پیش از آن می‌فرمود: همانا مردم پس از پیامبر، سنت‌های مردمان پیش از خود «جاهلیت» را در پیش گرفتند، پس دین خدا را تغییر دادند و آن را از اصل و مسیر اصلی خود منحرف ساختند و چیزهایی بر آن افزودند و چیزهایی از آن کاستند و هر چه امروز از دین در دست مردم است همان صورت منحرف شده دین است و از دین نازل شده از سوی خدا چیزی در دست مردم نیست.»[5]

زرکلی یکی دیگر از علمای اهل سنت درباره مواضع امام صادق (علیه السلام) در برابر خلفای عباسی می‌نویسد: «او با خلفای بنی‌عباس داستان‌هایی داشت و نسبت به آن‌ها جدّی بود و حق را آشکارا می‌گفت.»[6]

و شهرستانی هم در کتاب «الملل و النحل» خود می‌نویسد: «امام صادق (علیه السلام) در برابر قیام ابومسلم خراسانی موضع منفی گرفت، چرا که ابومسلم پیش از بیعت با سفاح، نامه‌ای خطاب به امام صادق (علیه السلام) نوشت. گفت: همانا من دعوت کرده‌ام و مردم را از دوستی بنی‌امیه به دوستی اهل بیت فرا خواندم. اگر به این دعوت رغبت داری بر تو زیاد نیست، و امام صادق (علیه لسلام) نیز در پاسخ به او فرمود: تو از یاران من نیستی و زمان نیز زمان من نیست.»[7]

هم‌چنین امام صادق (علیه السلام) در قیام زید بن علی که در سال 122 هجری قمری در زمان حکومت هشام بن عبدالملک اتفاق افتاد، به‌طور ضمنی و غیر مستقیم با این قیام همراه بود و از وقایع و حوادث این قیام، وقتی از برخی از افراد سئوالاتی نمود فرمود: «ستایش کنندگان با او در بهشت و شماتت کنندگان به او، شریک خون او هستند.»[8]

در احوالات امام صادق (علیه السلام) وارد شده است که گاهی حضرت از سخنان طنز آلود در محاورات خود استفاده می‌کرد، چنان‌چه از ابوحنیفه سئوال کرد که: «اگر محرمی در حج، دندان رباعی گوزنی را بشکند، حکم آن چیست؟ ابوحنیفه گفت: جواب آن را نمی‌دانم، امام صادق(علیه السلام) فرمود: تو نمی‌دانی که گوزن دندان رباعی ندارد؟»[9]

نبهانی از علمای اهل سنت می‌نویسد: «امام جعفرصادق (علیه السلام) یکی از ائمه اهل بیت (علیهم السلام) است، هرگاه ایشان به چیزی نیاز داشت و می‌گفت: خدایا من نیاز به فلان چيز دارم، هنوز کلامش تمام نشده بود، که آن چیز نزد حضرت حاضر بود، این سخن را شعرانی گفته است.»[10] و این حاکی از مستجاب الدعوه بودن امام است.

و هم‌چنین زمخشری در مورد احسان و بخشش امام صادق (علیه السلام) می‌گوید: «نگاه کنید و ببینید که امام، چگونه احسان می‌کند و حاجت اشخاص را می‌دهد و به آنان احترام می‌گذارد هر چند آن فرد گناهکار باشد، با این حال در حین احسان کردن افراد را موعظه هم می‌کند، این خلق و خو، همان خلق و خوی پیامبران الهی است.»[11]

و این احسان در وجود حضرت امام صادق (علیه السلام) ریشه دوانیده بود و با گوشت و پوست او عجین شده، لذا در وصیتی که به فرزندش فرموده است، می‌فرماید: «ای فرزند، اگر کسی از تو چیزی خواست به او احسان و بخشش کن.»[12]

پی‌نوشت:

[1]. شرح شفاء، ملا علی قاری حنفی، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، (1421ق)، ج2 ص35.
[2]. تذکره الحفاظ، ذهبی، نشر دائره المعارف العثمانیه، حیدرآباد دکن، هند، ج1 ص166.
ترتیب المدارک وتقریب المسالک، قاضی عیاض، ج1، ص92و93. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
مسند الموطأ، جوهری، ص286و287. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. عقد الفرید، ابن عبد ربّه، منشورات دار و مکتبه الهلال، بیروت، لبنان، ج3 ص221. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. تهذیب الکمال، مزی شافعی، موسسه الرساله، بیروت، لبنان، ج5 ص90.
[5]. الامام ابوحنیفه، ابوزهره، دارالفکر العربی، بیروت، لبنان، ص111.
[6]. الاعلام، زرکلی، دارالعلم، بیروت، لبنان، ج2 ص126.
[7]. ملل و نحل شهرستانی، منشورات شریف رضی، قم، ایران، ج1 ص154.
[8]. نثر الدرّ، ابوسعید آبی، الهیئه العامه المصریه للکتب، مصر، قاهره، ج1 ص353.
[9]. شذرات الذهب، ابن عماد حنبلی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج1 ص220. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[10]. جامع کرامات الاولیاء، نبهانی، دارالمعرفه، بیروت، لبنان، ج4 ص4. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[11]. ربیع الابرار، زمخشری، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان، (1412ق)، ج2 ص513. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[12]. سیر اعلام النبلاء، ذهبی، موسسه الرساله، بیروت، لبنان، ج6 ص443.
مکاتب اهل سنت
مباحث تاریخی