با اینکه انواع و اقسام گوناگون مواد مخدر از پدیده‌های شوم دوران اخیر می‌باشد و در زمان پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام با این گستردگی وجود نداشته تا احکام ویژه هر یک از آنها به طور خاص بیان گردد، اما در میان آیات و روایات، مطالبی وجود دارد که حکم این گونه مسائل جدید (مستحدثه) در قالب عنوان‌های کلی مانند: مسکر، مضر، منکر، رجس، خباثت، تعاون بر گناه، مفسد و... بیان شده است که قابل تطبیق بر مواد مخدر و انواع گوناگون فرآورده‌های آن می‌باشد؛ چنان که دانشمندان دینی و مراجع تقلید نیز با استفاده از این گونه عناوین، حکم حرمت و عدم جواز استعمال مواد مخدر را مطرح کرده‌اند. از جمله این عناوین اسراف و تبذیر در اعتیاد به مواد مخدر است که در این زمینه آیات نهی از اسراف و تبذیر است، هم‌چون:
الف. «هرگز تبذیر مکن؛ چرا که تبذیرکنندگان برادران شیاطین اند.»[1]
ب. «به درستی که اسراف‌کاران اهل آتش اند.»[2]
ج. «بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که او (خدا) اسراف‌کاران را دوست ندارد.»[3]
در اینجا سخن از اسراف است؛ گرچه مورد اسراف، چیزی باشد که اگر عنوان اسراف نداشت مباح بود؛ مثلاً اگر یک نوع غذا به مقدار معین لازم باشد، ولی بیش از یک نوع و بیش از مقدار نیاز، غذا درست شود و مازاد بر آن بدون استفاده بماند و خراب شود، آن را اسراف گویند.
حال اگر مورد اسراف و تبذیر، مباح هم نباشد، بلکه زیان‌های آشکار و پنهانی هم داشته باشد ـ مانند مواد مخدر ـ در این صورت یقینا حرام است. در این نکته ابهامی وجود ندارد که اعتیاد به مواد مخدر، یکی از بارزترین مصادیق اسراف و تبذیر است؛ زیرا مبالغ بسیار هنگفتی در مسیر آن دود می‌شود؛ چنان که طی یک تحقیق در ایران، سالانه 4 هزار میلیارد تومان صرف خرید مواد مخدر توسط افراد معتاد می‌شود.
آیا با این وصف، شکی در اسراف‌گر بودن معتادها می‌ماند؟ در مذمت اسراف‌گری همین بس که قرآن، اسراف‌گران را برادران شیطان نامیده و از سوی دیگر، برادران ابلیس و شیطان را پیروان مسیر منکر و فحشا قلمداد نموده است؛ چنان که می‌فرماید: «هر کس پیرو گام‌های شیطان شود، گمراه می شود؛ زیرا او به فحشا و منکر فرمان می‌دهد.»[4]
در سایه سیاه و شوم مواد مخدر، فحشا و منکرات فراوانی به وجود می‌آید که بر هیچ فردی پوشیده نیست. کمترین خسارت منکر مخدر، دود شدن سرمایه و امراض گوناگون جسمانی است. ناگفته پیداست که بسیاری از ناهنجاری‌های فرهنگی، اجتماعی، روانی، سیاسی و... نیز از پدیده‌های شوم مواد مخدّر است.
منبع:
[1]:«وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذیراً * إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطینِ»؛[سوره اسراء/آیه 26و37]
[2]:«اَنَّ الْمُسْرِفینَ هُمْ أَصْحابُ النّارِ»؛[سوره غافر/آیه 43]
[3]:«کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفینَ»؛[اعراف/آیه31]
[4]:«مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ»؛[سوره نور/آیه21]