ساخت مجسمه های تربیتی و بزرگان دین اگر منفعت عقلایی و هدف دار و برای معرفی و تشویق افراد به مطالعه زندگی‌نامه آنان باشد اشکال ندارد.
آیا اسلام با ساخت مجسمه‌های تربیتی و تندیس بزرگان دین مخالف است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت:
گاهی مجسمه سازی می تواند برای معرفی و احترام به بزرگان دینی و ترویج آرمان های پذیرفته شده الهی باشد که در این صورت چون مجسمه ساز و نقاش آنها را هدف دار می سازد، می تواند محرکی قدرتمند برای مطالعه حیات آنها قرار گیرد. هرچند ساخت این نوع مجسمه ها و تصاویر در نگاه اولیه شاید بدون اشکال آید اما این مدل از مجسمه ها و تصاویر نیز خالی از اشکال نیست، چون با مراجعه به تاریخ درمی‌یابیم که مجسمه هایی از این نوع نیز، هر چند در آغاز با اهداف مثبتی ساخته شده بودند، اما در نهایت به گونه‌ای با آنان برخورد شد که با اهداف اولیه، هیچ سازگاری نداشت و به تحلیل یکی از مفسران: «احترام فوق العاده به انبیاء و نیکان گاهی سبب می شد که تمثال آنها را بعد از مرگشان مورد احترام قرار دهند و با گذشت زمان این تمثال ها جنبه استقلالی پیدا کرده و احترام نیز تبدیل به پرستش می شد.»[1]
البته حکم مجسمه سازی، نقاشی و حکاکی تصاویر در بین فقهاء اختلافی است. استناد قائلین بر حرمت، آن دسته از روایات و گزاره های تاریخی است که از ساخت مجسمه و نقاشی موجودات دارای روح نهی کرده اند. به نظر می‌رسد نهی روایات از آن جهت بوده که هیچ شائبه پرستش و یا حتی تعظیم برای این تصاویر به وجود نیاید و از بازگشت مردم به بت پرستی جلوگیری شود، مردم به رفتار بی هدف روی نیاورده و از یاد خدا غافل نشوند؛ در غیر این صورت اگر منفعت عقلائی و هدف داری را در پی داشته باشد بدون اشکال خواهد بود چنان که برخی فقهاء بر این جواز تصریح نموده‌اند.[2]
حضرت آیت الله خامنه‌ای در مورد ساخت و خرید و فروش مجسمه و تصویر انسان و حیوانات دارای روح می فرمایند:
تصویر، اعمّ از مجسّم و غیر مجسّم فی نفسه، حرمتی ندارد، مگر آنکه با ملازماتی که ممنوع است، همراه باشد که به خاطر این ملازمات حرام خواهد شد؛ مانند تصویری که ممکن است انسان را با خطر کفر و شرک مواجه کند یا صُوَری که در آن تهتّر[گواهی] جنسی وجود دارد؛ مثل تصاویر زنان و مردان عریان.[3]
برای مطالعه بیشتر به لینک زیر مراجعه شود.
https://btid.org/fa/news/187127
پی نوشت:
1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 19، 367.
2. توضیح المسائل (محشّٰى - امام خمینى)، ج، ص 209؛ خامنه‌اى، سید على، أجوبة الاستفتاءات، ص 267، س 1221، قم، دفتر معظم له، چاپ اول، 1424ق؛ بهجت، محمد تقى، رساله توضیح المسائل، ص 318، م 1626، قم، شفق، 92، 1428ق.
3. آیت الله خامنه‌ای، رساله آموزشی، ج2، درس سی و سوم(تصویر).