حدیث شریف غدیر به صورت متواتر در کتب شیعه و سنی نقل شده و ضعیف بودن برخی از راویان در پاره ای از اسناد، ضرری به تواتر آن نمی‌زند.
برخی چنین وانمود می‌کنند که سند حدیث غدیر در روایاتی که نص جلیّ در جانشینی حضرت علی علیه‌السلام است، ضعیف است و نص خفیّ نیز نمی‌تواند مقصود شیعیان را در اثبات جانشینی برساند. در پاسخ به این سخن به چند مطلب اشاره می‌شود:
مقصود از نص جلی و خفی چیست؟
استاد ربانی در این باره می‌گوید: نصوص امامت امام علی علیه‌السلام دو نوع هستند: نصوصی که در آنها واژگانی چون خلافت و امامت به کار رفته است، که نصوص جلی ناميده می‌شوند. اين نصوص در دلالت بر معنای مراد به قرائن زبانی يا غير زبانی نياز ندارند. حديث «اِنَّ هَذَا اَخِی وَ وَصِیی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ فَاسْمَعُوا لَهُ وَاَطِیعُوا»[1] از اين دسته است.
دسته ديگر، نصوصی که در آنها واژگانی چون ولی يا مولا و مانند آن به‌کار رفته است؛ مانند آيه ولايت و حديث غدير. اين نصوص، نصوص خفی ناميده می‌شوند؛ زيرا دلالت آنها بر امامت علی علیه‌السلام مبتنی بر قرائن و شواهد است. در هر حال، نص (خواه جلی باشد يا خفی) از نظر دلالت، معتبر است و چه بسا در نص خفی، ويژگی‌هايی وجود داشته باشد که در نص جلی نباشد. در نتيجه بيان آن، پس از بيان نص جلی، بی‌فايده نخواهد بود.[2]
در مورد ولایت و جانشینی حضرت علی علیه‌السلام هر دو نص وجود دارد و با صِرف ضعیف بودن برخی از راویان در چند سند نمی‌توان واقعیت را زیر سئال برد.
واقعه غدیر طبق نقل شیعه و سنی متواتر است؛ چنان‌که علامه امینی از کتاب‌های ٣۶٠ نفر از مفسران و دانشمندان اهل سنت، عبارات حدیث غدیر را نقل کرده است. همچنین منابع زیادی به جریانات روز غدیر و اتفاقاتی که در این روز افتاده اشاره کرده‌اند.[3]
سبط بن جوزی، از بزرگان اهل سنت، می‌گوید: «علما اتفاق دارند که قصه غدیر پس از بازگشت پیامبر از سفر حجةالوداع در هیجدهم ذی‌الحجه روی داد. آن حضرت اصحاب و یارانش، که بالغ بر ۱۲۰ هزار نفر بودند، را جمع کرد و فرمود: هر که من مولای اویم، این علی مولای اوست». سبط بن جوزی تأکید می‌کند که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله این عبارات را صریح و بدون تلویح و اشاره بیان فرمود.[4]
ابن حجر هیثمی، یکی دیگر از بزرگان اهل سنت، می‌نویسد: «در صحت حدیث غدیر، شکی نیست. بیشتر سندهای این حدیث، صحیح و حسن است و سخن کسی که به این حدیث ایراد بگیرد، ارزش ندارد».[5]
ذهبی نیز نقل می‌کند: «طبری اسناد و طرق حدیث غدیر خم را در مجموعه‌ای چهار جلدی جمع‌آوری کرده است و من بخشی از آن را دیده و از گستردگی دامنه این روایات مبهوت شدم و به واقع شدن واقعه غدیر جزم و قطع پیدا کردم».[6]
حدیث غدیر در روایات شیعه نیز به صورت متواتر نقل شده و دلیل قاطع بر صحت حدیث غدیر و واقعه جانشینی حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.
علامه مجلسی از 105 کتاب حدیثی شیعی، حدیث غدیر را نقل می‌کند که صاحبان کتب به طرق مختلفْ حدیث غدیر را نقل کرده‌اند. وی در ادامه می‌نویسد: «گمان نمی‌کنم که هیچ انسان عاقلی در ثبوت و تواتر حدیث غدیر شک کند بعد از آنکه روایات غدیر را ما نقل کردیم؛ با اینکه آنچه ما نقل کردیم، تنها قلیلی از روایات کثیری بود که در رابطه با غدیر وارد شده است».[7]
حدیث غدیر نص جلی بر جانشینی امیرالمؤمنین علیه‌السلام
عبارات برخی علمای شیعه دلالت دارد بر اینکه حدیث غدیر، نصّ جلیّ بر ولایت و جانشینی حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است؛ برای نمونه نام بابی که علامه مجلسی روایات غدیر را در آن آورده، چنین است: «اَخبارُ الغَدِیر وَ ما صَدرَ فِی ذَلکَ الیَوم مِن النَّصِ الجَلِیِّ عَلَی اِمامَتِه».[8] دیگر علما نیز در نقل روایات غدیر به جلی بودن روایات غدیر تاکید کرده‌اند.[9]
جریان غدیر با آن همه عظمت و جمع کردن هزاران مسلمان در هوای گرم و سوزان حجاز، جای شک و انکار ندارد و پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله مسلمانان را بیهوده در این سرزمین جمع نکرد. اشکال‌تراشی‌های بیهوده و ضعف سندی در برخی از روایات، نمی‌تواند غدیر و جانشینی حضرت علی علیه‌السلام را زیر سؤال ببرد.
پی‌نوشت:
[1]. «این برادر، وصی و جانشین من در میان شماست. سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید». الغدیر، ج۳، ص۲۳۸.
[2]. https://b2n.ir/w29298
[3]. https://b2n.ir/e22176
[4]. تذكرة الخواص، ج1، ص 37.
[5]. الصواعق المحرقه ج۱، ص ۱۰۶.
[6]. سیر اعلام النبلاء ج۱۴، ص۲۷۷.
[7]. بحار الانوار، ج ۳۷ ، ص108 الی ۲۳۵.
[8]. همان، ص ۱۰۸.
[9]. https://b2n.ir/u28128