شایعه مهسا، بهانه یک بلوا

سخن مجازی آسیب حقیقی

در جهان امروز، فضای مجازی جزئی از زندگی انسانی شمرده شده و جدایی از آن بسیار دشوار و گاهی غیر ممکن است. فضایی که دیده شدن در آن، حرف اول را می‌زند. علاقه به لایک و وایرال، افراد را مجبور به انواع و اقسام رفتار‌ها می‌کند. در این بین توجه به اینکه یک نظر، لایک، تبادل مطالب بی پشتوانه و شایعه پراکنی می‌تواند چه آشوب‌ها به پا کند یا زندگی‌ها را خراب کند، مغفول مانده است. در روایتی از امیرالمومنین علی علیه السلام چنین رفتار‌ی از نادانی و جهل افراد دانسته شده است.[1]

نتیجه شایعه سازی

فضای مجازی نیازمندِ نمایش و توجه دادن نتایج اظهارنظر‌های نسنجیده به کاربران در آن است. گاهی اگر نتیجه در آن دیده شود، از رفتار‌های غیر عقلانی اجتناب می‌شود. چنان‌که قرآن کریم در این باره می‌فرماید: تا از چیزی مطمئن نشده‌اید آن را به زبان جاری نکنید تا بخاطر آن سخن، فرد یا افرادی آسیب نبینند.[2] زیرا با رخ دادن چنین اتفاقی پشیمانی ابدی را برای شما به دنبال دارد؛ و هیچ راهی برای جبران جان و آبروی از دست رفته افراد وجود نخواهد داشت.

دلایل شایعه سازی
شایعه‌گران، به دنبال جنگ روانی، از بین بردن نظم اجتماعی، نگرانی و اضطراب اجتماعی و تبدیل فداکاری و دگر دوستی به خصومت و نزاع هستند. در تاریخ اسلام، افراد کینه توز وجاه‌طلب دست به تولید و پخش شایعه می‌زدند تا در دل جامعه اسلامی و افراد ضعیف الایمان ناامیدی و دلسردی ایجاد کنند. زمانی که پیامبر برای جنگ رهسپار می‌شدند، گاهی افرادی بودند که با شایعه کشته شدن پیامبر دل جامعه اسلامی را می‌لرزاندند.

اندیشه‌ اشاعه شایعه، امروزه با قالب‌های قدرتمند‌تر از سوی دشمنان خارجی و منافقان داخلی علیه نظام اسلامی دنبال می‌شود. شایعاتی از جنس فوت رهبری معظم انقلاب، تهمت بی عدالتی، نبود آزادی برای زنان، ناکارآمدی نظام و...؛ چنین شایعاتی به صورت تدریجی مانند موریانه‌ای که به صورت خاموش از درون مغز چوب را از بین می‌برد، افکار عمومی و باور‌های اعتقادی جامعه را تضعیف و دچار تشویش می‌کند و در نتیجه غیر واقع و باطل به جای حق و حقیقت می‌نشیند. البته جامعه ما تا به امروز با توکل، صبر و به لطف تعالیم قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام و راهنمایی‌های عالمانه و بصیرانه مقام معظم رهبری، مشکلات، شایعات و توطئه‌ها  را یک به یک خنثی کرده است.

مقابله با جنگ شناختی با راهکار قرآنی:
قرآن کریم برخی از راهکار‌های جلوگیری از اشتباهات غیر قابل جبران در جنگ شناختی و مقابله با رویه غلط فضای مجازی را این‌گونه بیان می‌کند:

1. دوری از سوءظن و توصیه به حسن ظن:
برخی آیات قرآن از بدگمانی‌ها نسبت به برادران ایمانی، برحذر داشته و آن را گناه می‌داند.[3] در مقابل، جامعه اسلامی را به حسن ظن درباره‌ی رفتار دیگر مسلمانان توصیه می‌نماید و حرف منافقین را افک و بهتان می‌داند.[4] در لغت‌شناسی دروغی افک نامیده می‌شود که در جامعه، موجى درست کند و تبدیل به شایعه شود و اذهان‏ عمومی را مشوش سازد. در اغتشاشات و فتنه اخیر، عده‌ای بدون تحقیق و بررسی ادعای پوچی کردند و حاضر نشدند کلام نیروی انتظامی، پزشکی قانونی و حتی اقوام مهسا امینی را قبول کنند و سخنان فاسقانه شبکه‌های غربی،عبری و عربی را ترجیح دادند.

ترجیحی که در سخن امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام بدان اشاره شده است: هر کس برادر خود را دیندار و درست کردار می‌داند سخنان مردم را در مورد وی نشنود. چون میان حق باطل چهار انگشت فاصله است. چهار انگشت خود را بین گوش و چشم خود گذاشتند و فرمودند: «این که بگویی شنیدم، باطل است و اینکه بگویی دیدم، حق است.»[5]

2. پیشی نگرفتن از ولی امر:
«يَـأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَينَ يَدَيِ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِ ...»[6] «اى كسانى كه ايمان آورده ايد، در برابر خدا و پيامبرش [در هيچ كارى] پيشى مجوييد.»

3. صدایی رساتر و بلند‌تر از ولی امر نباشد:
« يَـأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَرفَعُواْ أَصوَتَكُم فَوقَ صَوتِ ٱلنَّبِيِّ»؛[7] «اى كسانى كه ايمان آورده ايد، صدايتان را بلندتر از صداى پيامبر مكنيد.»

پی‌نوشت:
[1] غرر الحکم و درر الکلم، ص۷۴۷ «لا تَرُدَّ عَلَى النّاسِ كُلَّما حَدَّثُوكَ فَكَفى بِذلِكَ حُمْقا؛ هر چه را به تو گفتند، به مردم مگو، كه همين در نادانى و حماقت، كافى است!».
[2] حجرات(49): 6: يَـاأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ إِن جَاءَكُم فَاسِقُ بِنَبَإ فَتَبَيَّنُواْ ... ».
[3] حجرات(49): 12: «يَـأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱجتَنِبُواْ كَثِيرا مِّنَ ٱلظَّنِّ إِنَّ بَعضَ ٱلظَّنِّ إِثم».
[4] نور(24): 12: «لَّولَا إِذ سَمِعتُمُوهُ ظَنَّ ٱلمُؤمِنُونَ وَٱلمُؤمِنَاتُ بِأَنفُسِهِم خَيرا وَقَالُواْ هَذَا إِفك مُّبِين».
[5] بحار الأنوار، ج۷۲، ص۱۹۷: «أَيُّهَا اَلنَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِيهِ وَثِيقَةَ دِينٍ وَ سَدَادَ طَرِيقٍ فَلاَ يَسْمَعَنَّ فِيهِ أَقَاوِيلَ اَلنَّاسِ أَمَا إِنَّهُ لَيْسَ بَيْنَ اَلْحَقِّ وَ اَلْبَاطِلِ ... .»
[6] حجرات(49): 1.
[7] همان، آیه 2.