اسلام؛ دینی اخلاق‌محور و دارای احکام انسانی است. بنابر آموزه‌های اسلامی، برخورد محترمانه با دیگران [تا زمانی که دشمنی نکرده‌اند] امری حتمی و مورد قبول تمام مسلمانان است.
آیا اعتقاد به اسلام با زندگی مسالمت آمیز با دیگران سازگار است؟ پاسخ به این سؤال را در دو فضای مختلف می‌توان بررسی کرد:
اول: زندگی مسالمت آمیز با دیگر مسلمانان.
دوم: زندگی مسالمت آمیز با غیرمسلمانان.
اسلام و رفتار با دیگر مسلمانان
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در دورانی مبعوث شدند که در سرزمین حجاز و نقاط پیرامونی آن، سبک زندگیِ بسیار اسف‌باری در جریان بود تا جایی که از آن دوران با عنوان جاهلیت یاد می‌شود. جنگ و غارت‌گری بین قبیله‌ها بسیار رواج داشت و از زندگی مسالمت‌آمیز خبری نبود، در چنین زمانی اخلاق و احیای بزرگ‌منشی‌های اخلاقی، اساس بعثت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بود.[1]
در روایتی پیامبر رحمت و مهربانی سه بار معنی دین را خوش‌اخلاقی معرفی می‌کنند.[2] واژه اسلام و مسلمان نیز با در امان بودن مسلمانان از گزند دست و زبان یکدیگر مرتبط است. در روایتی به ارتباط بین اسلام و زندگی مسالمت آمیز با دیگر مسلمانان اشاره‌شده است.[3] لزوم زندگی اخلاقی و مسالمت‌آمیز بین مسلمانان از امور قطعی دین اسلام بوده و عمل نکردن برخی مسلمانان به این فریضه دینی و اجتماعی، باعث نمی‌شود بی‌اخلاقی آن مسلمان را به دین اسلام، نسبت دهیم.
اسلام و رفتار با غیرمسلمانان
خداوند متعال در شرایط عادی و غیرجنگی، نه‌تنها زندگی صلح‌آمیز با غیرمسلمانان را اجازه داده؛ بلکه سخن از نیکی کردن با آنان را نیز به میان آورده است.[4] علاوه بر این در دین اسلام، بخشی از زکات می‌تواند در راستای نزدیک کردن دل‌های غیرمسلمانان با اسلام هزینه شود.[5] آنچه از جهاد و مبارزه با کافران و منافقان در دین اسلام یافت می‌شود، بیشتر مربوط به غیرمسلمانان ظالم و ستیزه‌جو است؛ زیرا در برابر ظالم زورگو، سخت‌کوشی و مقاومت ضروری است و بنا بر وظیفه اسلامی باید با ظلم مبارزه کرد.[6]
نتیجه اینکه دین اسلام، دین مسالمت و زندگی اخلاقی است. رفتار محترمانه با دیگران بنا بر اخلاق اسلامی، شامل تمام انسان‌ها می‌شود، مگر گروهی که با مسلمانان دشمنی کنند.
پی‌نوشت:
[1]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم، داراحیاء التراث العربی، 1403ق، ج 68، ص382.
[2]. مجموعة ورام، ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، مکتب الفقیه، قم، 140ق، ج1، ص89.
[3]. بحارالانوار، چاپ دوم، داراحیاء التراث العربی، 1403ق، جلد۷۴، صفحه۴۶.
[4]. قرآن کریم، سوره ممتحنه، آیه8.
[5]. همان، سوره توبه، آیه60.
[6]. همان، سوره ممتحنه، آیه9.