در روایتی ضربت امیرالمومنین علیهالسلام به عمروبن عبدود در جنگ خندق بالاتر از عبادت جن و انس شمرده شده است. در توضیح این روایت میتوان به میزان اخلاص حضرت و اثر گذاری بالای آن برای اسلام اشاره کرد.
جمله‌ای معروف از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مربوط به ضربت امیرالمومنین درجنگ خندق نقل شده که ایشان فرمودند: «لَضَرْبَةُ عَلِيٍّ يَوْمَ الْخَنْدَقِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ الثَّقَلَيْن»؛[1] «ضربه‌‌ای که علی در روز جنگ خندق به عمرو بن عبدود زد و او را هلاک نمود از عبادت جن و انس بالاتر است» .
این تعبیر در ظاهر تعبیر عجیبی است. بر اساس این فرمایش، اگر تمام عبادتهای جن و انس را در یک کفه بگذارند، مبارزه‌‌ای که امیرالمومنین علیهالسلام با عمرو کرد را نیز در کفه‌‌‌ای دیگر بگذارند، این جنگ حضرت بر آن عبادت‌ها می‌‌چربد. چه توجیهی برای این فرمایش حضرت میتوان بیان کرد؟
در توجیه این فرمایش میتوان به چند نکته اشاره کرد:
1. مبارزه امیرالمومنین علیهالسلام با آن شخص نقش تعیین‌کننده‌ای برای آینده اسلام داشت. اگر کسی آن روز در مقابل عمرو نمی‌‌ایستاد و او را شکست نمی‌‌‌‌داد، منجر به شکست اسلام می‌‌گشت؛ چراکه نقطه مقابل سپاه اسلام در آن روز، تمام گروه‌‌های دشمن پیامبر بوده و برای از بین بردن اسلام به جنگ با آن حضرت آمده بودند. از این‌رو آن حضرت هنگامی‌‌که امیرالمومنین در مقابل عمرو قرار گرفتند، فرمودند: «تمام اسلام در مقابل تمام کفر قرارگرفته است».[2] درنتیجه اگر مبارزه حضرت با عمرو نبود، دیگر اسلامی نمی‌‌ماند تا عبادتی برای جن و انس در پرتو آن محقق گردد.
2. اخلاص و معرفتی که امیرالمومنین علیهالسلام در این عمل داشتند، ارزش و درجه کار ایشان را به قدری بالا می‌‌برد که عبادتهای جن و انس در مقابل آن قابل مقایسه نیست. این حدیث در کتاب مناقب ابن شهرآشوب اینگونه نقل شده: «حضرت فرمودند هنگامی که خواستم عمرو را بکشم، به مادرم توهین کرد و در صورتم آب دهان ریخت. من که دیدم ممکن است او را به خاطر خودم بکشم، لحظه‌ای مکث کردم تا از حال غضب خارج شدم و آنگاه او را به خاطر خدا کشتم».[3]
امام خمینی درباره عظمت اخلاص و معرفت امیرالمومنین علیهالسلام می‌فرمایند: «تو خیال می‌کنی که امتیاز نماز حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام، با ما این است که «مدّ» «و لا الضّالین» را طولانی‌تر میکند؟ یا قرائتش صحیح‌تر است؟ یا طول سجود و رکوع و اذکارش بیشتر است؟ یا امتیاز آن بزرگوار به این است که شبی چند صد رکعت نماز می‌خواند؟ ... او هم برای حورالعین و گلابی و انار این قدر ناله و سوز و گداز داشت؟ به خودشان قسم - و إنَّهُ لَقَسمٌ عظیم- که اگر بشر پشت به پشت یکدیگر دهند و بخواهند یک لا إلهَ إلاَّ اللَّه امیرالمؤمنین را بگویند نمی‌توانند... به مقام علی بن ابی‌طالب قسم که اگر ملائکه مقرّبین و انبیاء مرسلین - غیر از رسول خاتم که مولای علی و غیر اوست - بخواهند یک تکبیر او را بگویند نتوانند. حال قلب آنها را جز خود آنها نمیداند».[4]
3. گاهی اثری که یک عمل دارد ارزش آن را بی‌نهایت میکند: پیامبر اکرم خودشان بعد از اینکه فرمودند عمل امیرالمومنین از عبادت امت ایشان تا روز قیامت بالاتر است، در توضیح آن فرمودند: «با این کار وی، هیچ خانه‌‌ای از مسلمانان نماند مگر آنکه عزت اسلام در آن وارد شد و هیچ خانه‌‌ای از کفار نیز نماند مگر آنکه ذلت کفر در آن داخل گشت».
پی‌‌نوشت:
[1]. ابن طاووس، على‌بن‌موسى، إقبال الأعمال، دارالكتب‌الإسلاميه، ج1، ص437.
[2]. همان.
[3]. ابن‌شهر‌آشوب‌مازندرانى، محمدبن‌على، مناقب‌آل‌أبي‌طالب عليهم‌السلام، انتشارات‌علامه، ج2، ص115.
[4]. امام‌خمينى، چهل‌حديث، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ص76.
[5]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، دار إحياء التراث العربي، ج20، ص216.