جمهوری اسلامی ایران در پی حمله به سفارت جمهوری آذربایجان

09:02 - 1401/11/17

درحالی‌که آذربایجان بدون توجه به توطئه‌های محور عبری-غربی، برای شکل دادن درگیری میان ایران و آذربایجان و اوکراینیزه کردن این کشور، مشغول دمیدن بر آتش بدبینی به ایران است، جمهوری اسلامی ایران نیز با خویشتن‌داری به دنبال فروکش کردن التهابات ناشی از حمله به سفارت آذربایجان است.

انقلاب اسلامی›نقد و تحلیل

درحالی‌که جمهوری اسلامی ایران در پی حمله به سفارت جمهوری آذربایجان و کشته شدن یکی از مسئولان امنیتی این سفارت، تمامی اقدامات لازم را انجام داده است، برخی از مقامات باکو همچنان استفاده از ادبیات تند و خارج از عرف دیپلماتیک را در دستور کار دارند.

در تازه‌ترین نمونه، فاضل مصطفی، نماینده و معاون مجلس ملی جمهوری آذربایجان گفته است: «ما باید از اسرائیل بخواهیم تبریز را نزند! ما به تبریز به شکلی آباد نیاز خواهیم داشت. فراموش نکنیم که نتانیاهو به‌طور غیرمستقیم انتقام [مقتول] ما را هم می‌گیرد که در سفارت ما کشته شد».[1]

گرچه بی‌تجربگی بعضی مسئولان آذربایجان که بارها نشان داده‌اند تحت تأثیر دشمنان دو ملت قرار دارند- باعث شده است جمهوری اسلامی ایران خویشتن‌داری نشان دهد تا اجازه ندهد افراد نفوذی در دولت الهام علیف، روابط ایران و آذربایجان را دچار تنش کنند، اما گویا سکوت و مدارا راه حلی سازنده نیست.

برای پی بردن به برخورد سیاسی و غیرطبیعی دولتمردان باکو کافی است دو عملیات تروریستی را مقایسه و واکنش‌های مقامات دو کشور را مرور کنیم، تا مشخص شود مقامات آذربایجان جهت اصلاح رفتار سیاسی، نیاز به آموزش دارند.

در حمله تروریستی ۴ آبان ۱۴۰۱ در شاهچراغ، ۱۳ نفر شهید و بیش از ۲۰ نفر زخمی شدند. [2] این حمله تروریستی که در نوع خود بی‌سابقه بود، باعث واکنش‌های شدید مردمی شده و در سطح جهانی نیز بازتاب داشت، و حتی دبیر کل سازمان ملل متحد آن را یک عملیات تروریستی اعلام کرد.[3] تنها واکنش مقامات آذربایجانی محکومیت این حادثه از سوی وزارت خارجه و تسلیت به خانواده‌های جان‌باختگان بود.[4]

در کمتر از دو هفته وزارت اطلاعات اعلام کرد تا کنون ۲۶ تبعه خارجی از کشورهای مختلف در ارتباط با این حادثه دستگیر کرده است. به گفته وزارت اطلاعات ایران، عنصر اصلی هدایت و هماهنگ‌کننده این حادثه در داخل ایران، تبعه جمهوری آذربایجان بوده است.[5] با این وجود، مقامات این کشور سکوت را ترجیح دادند؛ سکوتی معنادار که می‌توانست از سوی ایران تفسیری ناروا داشته باشد.

اما در تاریخ جمعه، هفتم دی‌ماه، این بار سفارت باکو در تهران مورد حمله قرار گرفت. در این حادثه یک نفر از مسئولان امنیتی سفارت کشته شد. مقامات انتظامی کشور بلافاصله ابعاد این ماجرا را با جزئیات به همراه تصاویر آن رسانه‌ای کردند و روشن شد عامل حمله، شخصی به نام «یاسین حسین زاده» بوده که با انگیزه شخصی مبادرت به تیراندازی کرده است.

با این وجود مقامات کشوردر محکومیت این اقدام فروگذاری نکردند. رئیس‌جمهور در تماس تلفنی با الهام علیف شخصاً ضمن توضیح ابعاد ماجرا بر پیگیری دقیق و برخورد قضایی قاطع تأکید کرد. وزیر خارجه در گفتگو با رسانه‌ها به شدت این حادثه را محکوم کرد و خواستار همکاری آذربایجان برای کاستن از تبعات آن در روابط دو کشور شد. همچنین بسیاری از نمایندگان مجلس با تکیه بر روابط تاریخی دو کشور، اعلام کردند مجلس تا حصول نتیجه پیگیر این پرونده خواهد بود. برخی شخصیت‌های دینی همچون امام‌جمعه اردبیل نیز مواضع مشابهی داشتند.

عامل حمله نیز دستگیر و به سرعت روند بازجویی از وی آغاز شد. پیکر اُرخان عسگروف، تنها جان باخته این حادثه، با تشریفات رسمی در فرودگاه تهران توسط مقامات رسمی -از جمله معاون وزیر خارجه کشورمان- بدرقه گردید. اما هیچ یک از این اقدامات نتوانست مانع از شیطنت برخی مقامات آذربایجانی شود.

اما در آن سوی میدان، و در حالی که از این رخداد، حدود ۳۰ دقیقه بیشتر سپری نشده بود، رسانه‌های باکو ضارب را وابسته به سپاه پاسداران یا نیروهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی دانستند. برخی گروه‌های تجزیه‌طلب آذربایجانی هم در شبکه‌های اجتماعی، ارامنه را مقصر دانسته و خواستار انتقام‌گیری شدند. مقامات باکویی همان رجزخوانی‌های رسانه‌ای را در تریبون‌های رسمی این کشور ابراز کردند.

علیف درحالی‌که هنوز اطلاعات اولیه در اختیار وی قرار نگرفته بود، آن را تروریستی دانست. آیهان حاجی‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز در مصاحبه با شبکه خبری تی‌آرتی ترکیه، مدعی شد: «معتقدیم که مسئولیت این حمله و حفاظت از سفارت، متوجه ایران است». این سخنگو همچنین از تخلیه سفارت و انتقال کارکنان سفارت به جمهوری آذربایجان خبر داد. این مقام وزارت خارجه جمهوری آذربایجان مدعی شد: «در ماه‌های اخیر، فضای ضد جمهوری آذربایجان در رسانه‌های ایران به راه افتاده و فکر می‌کنم همین فضا باعث وقوع این حمله شده است. طرف ایرانی باید اقدامات لازم را در خصوص مهار چنین فضایی اتخاذ کند».[6]

در اظهاراتی تأسف‌بار، "ضیافت عسگراف" نایب‌رئیس مجلس جمهوری آذربایجان -که حدود دو دهه است ریاست هیئت نمایندگی جمهوری آذربایجان در مجمع پارلمانی ناتو را بر عهده دارد و به دلیل اشتهار در ناتوگرایی، سخنگوی غیررسمی ناتو در پارلمان باکو محسوب می‌شود- در همان ساعات اولیه مدعی شد حمله مسلحانه به سفارت، تروریسم دولتی است![7]