انسان‌های موفق علاوه بر اینکه می‌خواهند از جهت روحی و روانی به تعادل برسند و درگیر تعارض‌ها و تنش‌ها نباشند، با پشتکار و همت زیاد به دنبال خودشکوفایی و تعالی هستند تا انسانیت را در بالاترین مراحل در خود پیاده کنند.
امام جواد علیه السلام می‌فرماید: «الْمُؤمِنُ یَحْتاجُ إلی ثَلاثِ خِصال: تَوْفیق مِنَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ، وَواعِظ مِنْ نَفْسِهِ وَقَبُول مِمَّنْ یَنْصَحُهُ»؛[1] «مؤمن در هر حال نیازمند سه خصلت است: توفیق از طرف خداوند متعال، واعظی از درون خود، قبول و پذیرش نصیحت كسی كه او را نصیحت کند».
هر انسان موفقی، برای توسعه فردی و پیشرفت روزافزون خویش تلاش می‌کند. انسان‌های موفق علاوه بر اینکه می‌خواهند از جهت روحی و روانی به تعادل برسند و درگیر تعارض‌ها و تنش‌ها نباشند، با پشتکار و همت زیاد به دنبال خودشکوفایی و تعالی هستند تا انسانیت را در بالاترین مراحل در خود پیاده کنند. ازاین‌رو باید:
1. مورد توجه خداوند باشند: هر چقدر انسان خودش را آماده محبت، توجه و توفیق از طرف خداوند کند، بی‌شک خداوند باران رحمت و توفیقش را از او دریغ نمی‌کند. «توفیق» زمانی حاصل می‌شود که همه اسباب و عوامل برای رسیدن به هدف و تأمین خواسته‌ها فراهم و هماهنگ باشد؛
2. وجدان بیدار داشته باشند و چراغ پرفروغ عقلشان، برده هوا و هوس نباشد: از نظر اسلام، وجدان یک قوه و نیروی فطری و همگانی است که از آن به «نفس لوامه» یاد می‌شود. این نفس دارای جایگاه قضاوت است و سبب گرایش به سوی خیر و نیکی، و نفرت و گریز از انجام کار نادرست می‌شود. ازاین‌رو اگر شخصی مرتکب کار نادرست شد، پشیمان می‌گردد و در صدد اصلاح برمی‌آید. در آموزه‌های اسلامی، وجدان کارکردهایی دارد؛ اما گاهی دچار تغییر شده، ناکارآمد می‌گردد.
از جمله امور مهمی که به انسان کمک می‌کند تا استعداد‌های فطری و درونی خویش را بشناسد و به بازیابی حقیقت خویش التفات پیدا کند، خودآگاهی است. خودآگاهی در سایه وجدان حاصل می‌شود و انسان به خوب و بد _که خداوند به او الهام کرده_ توجه پیدا می‌کند.
عقل و وجدان، چراغی باطنی است که خوبی‌ها را به انسان نشان می‌دهد و اگر کار ناپسندی کرد، او را ملامت می‌کند. ازاین‌رو در روایات آمده است که کسی که از درون خود، واعظ و پنددهنده‌ای نداشته باشد، اندرزهای دیگران چندان سودی به او نمی‌رساند.
بیداری فطرت و فعال بودن وجدان، نقشی مهم و اساسی در اصلاح و بازداشتن شخص از امور ناپسند دارد؛
3. نصیحت‌پذیر باشند و عیب‌ها و کوتاهی‌هایشان را که دیگران به آنها هدیه می‌دهند، بپذیرند: انسان‌ها وقتی می‌توانند پیشرفت کنند که نقطه ضعف‌های خودشان را بشناسند و در صدد برطرف کردن آنها باشند. گاهی اوقات انسان نقطه ضعف‌های خودش را نمی‌بیند؛ بلکه دیگران آنها را می‌بینند و به او تذکر می‌دهند. بنابراین باید متواضعانه بپذیرد.
تواضع در آن است که اگر کسی خیرخواهانه انتقادی کرد، موعظه و پندی داد یا نقطه ضعف‌های ما را گفت، بپذیریم. گشودن آغوش باز به روی پندهای آموزنده و هشدارهای دلسوزان، نشانه خردمندی و عاقبت‌اندیشی است.
پی‌نوشت:
[1]. بحارالأنوار، ج72، ص65.