انسان مومن در لحظه مرگ چه کسانی را می‌بیند؟

رهروان ولایت ـ انسان موجودی است مرکب از جسم و روح؛ جسم، جنبه حیوانی انسان است و روح نیز جنبه روحانی او و مرگ نیز به معنای جداشدن روح از بدن و جسم مادی و رفتن آن به عالمی دیگر است. در لحظه جدا شدن روح از بدن، به علت تعلق آن به این بدن، روح دچار عذاب شده و هر چه این تعلق بیشتر باید، ناراحتی آدمی بیشتر خواهد بود.

اگر به روایات ائمه معصومین(علیهم‌السلام) مراجعه کنیم، بیان کرده‌اند که این جان‌کندن برای مومنین بسیار گوارا و برای کفار و گنه‌کاران بسیار سخت و عذاب‌آور خواهد بود؛ هم‌چنین بیان شده در هنگام جداشدن روح شیعیان حقیقی، پنچ‌تن آل عبا(علیهم‌السلام) بر بالین او حاضر شده و او را کمک خواهند کرد.

برای نمونه ما به چند روایت اشاره می‌کنیم:

الف) روایاتی که بیان کرده‌اند جان‌دادن مومن بسیار آسان است و اهل بیت(علیهم‌السلام) به کمک او می‌آیند:

1. امام سجاد(علیه‌السلام) فرمودند: خداوند(عزو‌جل) مي‌فرمايد: «زمانی‌كه اجل محتوم مؤمن فرا رسد، من دو شاخه گل معطر از بهشت براى او می‌فرستم، يكى از آن‌ها «مُسْخيه» نام دارد و ديگرى «مُنْسيه». مُسْخيه، او را نسبت به مالش بی‌اعتنا کرده از همه آن‌ها می‌گذرد و مُنْسيه، نیز او را از تمام امور دنيایی به فراموشى و نسيان می‌اندازد».[1]

2. أبو‌بصير می‌گويد: به حضرت صادق(عليه‌السلام) عرض كردم: فدايت شوم آيا انسان مومن هنگام جان دادن، از قبض روح خود ناراحت است؟ حضرت فرمودند: «سوگند به خدا كه چنين نيست». عرض كردم: چرا ناراحت نمی‌شود؟ حضرت فرمود: «چون زمان قبض روح مؤمن می‌رسد، رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله)، أمير‌المؤمنين، فاطمه، حسن، حسين و جميع ائمه(عليهم‌السلام) در نزد او حاضر می‌شوند. و هم‌چنین جبرائيل و ميكائيل و إسرافيل و عزرائيل نیز می‌آیند.

در اين‌حال أمير‌المؤمنين(عليه السلام) می‌فرماید: اى رسول خدا، اين مؤمن از آن كسانى بوده كه محبت و ولايت ما را داشته است؛ بنابراين من هم او را دوست دارم. رسول خدا(صلی‌الله‌عليه‌وآله) نیز می‌فرمايد: اى جبرائيل، اين مؤمن از كسانى است كه على و ذريه‌ی او را دوست دارد؛ بنابراين من هم او را دوست دارم. جبرائيل نیز عين همين عبارت را به ميكائيل و إسرافيل می‌گويد؛ سپس همه با هم به ملك‌الموت می‌گويند: اين شخص دوست‌دار محمد و آل او بوده و داراى ولايت على و ذريه اوست(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) بنابراين با او به طريق رفق و مدارا رفتار کن.

ملك‌الموت در پاسخ می‌گويد: سوگند به آن خدایى كه شما را برگزيد و مقام و منزلت داد و محمد(صلی‌الله‌عليه‌وآله) را از ميان جميع خلایق به نبوت انتخاب کرده و به رسالت اختصاص داد، من نسبت به او مهربان‌تر از يك پدر مهربان هستم، و شفقت من درباره او افزون‌تر از شفقت يك برادر شفيق است.

در اين‌حال، ملك‌الموت در مقابل آن شخص قرار می‌گيرد و به او می‌گويد: آيا تو از عهده امانت خود بر آمدی و آن‌چه به عنوان گروگان در برابر اين امانت داده بودى پس گرفتى؟ مؤمن در پاسخ می‌گويد: بلى. ملك‌الموت می‌گويد: به چه وسيله‌ای خود را از عهده آن امانت خارج كردى؟ مؤمن می‌گويد: به محبت محمد و آل محمد و به ولايت على بن أبى طالب و ذريه او(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین).

ملك‌الموت می‌گويد: خداوند در مقابل اين محبت و ولايت، دو چيز به تو عنايت می‌کند: اول آن‌كه از هر چه می‌ترسيدى، خدا تو را امان قرار خواهد داد؛ و دوم آن‌كه به هر چه ميل و آرزو و اميد داشتى، خدا به تو عنايت خواهد کرد؛ حال چشمان خود را باز كن و ببين در مقابل تو چيست؛ مؤمن ديدگان خود را می‌گشايد و رسول خدا و ائمه طاهرين(علیهم‌السلام) و فرشتگان مقرب الهى را می‌بیند و با دقت به يكى پس از ديگرى نظر می‌اندازد و براى او درى به سوى بهشت باز می‌شود که به آن نگاه می‌كند.

ملك‌الموت می‌گويد: اين‌جا جایى است كه خدا براى تو معين کرده و اين افراد رفقا و هم‌نشينان تو هستند. آيا دوست دارى كه به آن‌ها بپيوندى و با آن‌ها باشى، يا به دنيا برگردى؟ مؤمن می‌گويد: نه، دوست ندارم، هرگز نمی‌خواهم به دنيا برگردم.

سپس ‏فرمود: در اين‌حال، ندا كننده‏‌اى از درون عرش می‌گوید: «اى نَفْسى كه در برابر محبت و ولايت و پذيرش إمامت محمد و وصيش و ائمه طاهرين(صلوات‌الله‌علیهم) آرام گرفتى و در مقام امن و امان آن‌ها درآمدى، رجوع كن به پروردگارت در حالی‌كه از تو راضى است به ولايت، پس داخل شو در زمره بندگان خاص خدا و داخل شو در بهشت خالص و پاك‏، بدون مختصر ناراحتى و رنجى كه تو را آزار دهد».[2]

ب) روایاتی که بیان کرده‌اند جان دادن کافران و گناه‌کاران بسیار سخت و عذاب آور است:

امام صادق(عليه‌السلام) فرمودند: «قبض روح کفار، مانند گزيدن افعی، و نيش‌زدن عقرب است، بلکه از آن شديدتر. به حضرت عرض شد: بعضى از مردم می‌گويند: براى كفار جان‌دادن سخت‌تر از بريدن با اره و قيچی‌كردن با قيچی‌ها و خورد كردن با سنگ و گرداندن ميله آسيا در كاسه چشم است. حضرت فرمودند: «بله همين‌طور است، ولى نه براى همه كافران؛ بلكه براى بعضى از آن‌ها و بعضى از گنه‌کاران. آيا نمی‌بينيد كه بعضى از كافران و فاجران چه شدائدى را در سكرات مرگ می‌بينند؛ آن عذاب‌هایى كه فرشتگان مرگ به آن‌ها می‌دهند، از اين عذاب‌ها سخت‌تر است».[3]

---------------------------------------

پی‌نوشت:

[1]. أمالي‏ شیخ طوسي، ص 414
[2]. بحارالأنوار، ج 6، ص 162
[3]. عيون‏أخبارالرضا(ع)، ج 1، ص 274