روایتی در کتاب کافی وجود دارد که در آن تعبیر قلاده درباره زن آمده است. قلاده به معنای گردن‌آویز و گردنبند است و اگر در معنای روایت دقت بشود هیچ اهانتی به بانوان در این نقل وجود ندارد؛ بلکه به نقش محوری و مهم زن پرداخته شده است.
از نقش و جایگاه زن در زندگی انسان در برخی روایات با لفظ «قلاده» یاد شده است. برخی افراد که از درایت و فهم احادیث اهل‌بیت علیهم‌السلام محروم هستند، ادعا کرده‌اند که اسلام نگاه زن‌ستیز دارد؛ زیرا نقلی از امام صادق علیه‌السلام وجود دارد که بر اساس آن، زن مانند قلاده‌ای برای مرد بوده و هیچ‌گونه ارزشی ندارد. نیکوست این روایت را ببینیم و در درک معنای آن کوشش کنیم.
منظور از قلاده
روایت کتاب کافی این‌گونه است که عبدالله‌بن‌مسکان می‌گوید شنیدم که امام صادق علیه‌السلام می‌فرمود: «إِنَّمَا الْمَرْأَةُ قِلَادَةٌ فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقَلَّدُهُ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَيْسَ لِلْمَرْأَةِ خَطَرٌ لَا لِصَالِحَتِهِنَّ وَ لَا لِطَالِحَتِهِنَّ؛ أَمَّا صَالِحَتُهُنَّ فَلَيْسَ خَطَرُهَا الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ بَلْ هِیَ خَيْرٌ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ أَمَّا طَالِحَتُهُنَّ فَلَيْسَ التُّرَابُ خَطَرَهَا بَلِ التُّرَابُ خَيْرٌ مِنْهَا»؛[1] «زن مانند گردنبند است، پس بسیار دقت کن که چه چیزی را به عنوان گردنبند انتخاب می‌کنی! همچنین از ایشان شنیدم که می‌فرمود: بدان که زنان قیمتی ندارند. نه زنان خوب و نه زنان بد؛ اما زنان خوب که نمی‌توانی ارزش آنان را با طلا و نقره بسنجی؛ زیرا آنان بسیار قیمتی‌تر از طلا و نقره‌اند! اما زنان بد که حتی با خاک نیز هم ارزش نیستند، بلکه خاک به‌مراتب ارزشمندتر از آنان است!». واژه قلاده در زبان عربی، معنایی گسترده و عام نسبت به معنای متداول این کلمه در زبان فارسی امروزی دارد. در زبان عربی، هر گردن‌آویزی قلاده نامیده می‌شود و کاربرد این واژه درباره گردنبند زینتی رایج است؛ اما در فارسی امروزی به چیزی اطلاق می‌شود که به گردن حیوانات –به‌ویژه سگ‌ها- بسته می‌شود.[2] در این روایت گفته شده که زن مانندِ گردن‌آویز و گردنبند است نه آنکه اهانتی به ساحت بانوان صورت گرفته باشد. این معنا و درک از روایت با عبارت قرآنی «هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ»؛[3] «زنان لباس و پوشش شما مردان هستند»، همخوانی دارد. باید دقت کرد که مرد نیز زینت و پوشش همسر خویش است و این ارتباط یک‌جانبه نیست.
شیطنت تقطیع
در بخشی از این روایت آمده که «بدان که زنان قیمتی ندارند؛ نه زنان خوب و نه زنان بد». روشن است که اگر این مطلب را از ادامه آن قطع کنیم ممکن است این معنا را به ذهن خطور دهد که از نظر اسلام بانوان بی‌ارزش هستند؛ درحالی‌که اگر ادامه روایت هم آورده شود و با دیده انصاف به محتوای نقل بنگریم، درخواهیم یافت که منظور روایت این است که برای زن نمی‌توان ارزش مادی تعیین کرد و مقام او بالاتر از این مسائل سطحی است. زن خوب از طلا و نقره باارزش‌تر و زن بد پست‌تر از کالاهای بی‌ارزش است. باز باید دقت کرد که این نکته نیز اختصاص به بانوان ندارد و درباره آقایان نیز صادق است. مرد نیک بالاتر از هر ثروتی است و گاه مرد بد و شرور از چهارپایان پست‌تر می‌شود.
درمجموع می‌توان مدعی شد که محتوا و مضمون این روایت ضد عقل نیست و با دیگر متون دینی همخوانی و سازگاری دارد.
پی‌نوشت:
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب، الکافی، چاپ چهارم، دارالكتب الإسلامية، 1403ق، ج5، ص332.
[2]. فرهنگ معین.
[3]. بقره: 187.