اقتصاد قوی و بهره‌مندی معقول و متعادل از نعمت‌های الهی یکی از امور مطلوب و برکات عمل به دستورات الهی است؛ اما به شرطی که امور مهمتر و اساسی‌تر به پای آن قربانی نشوند.
پیامبران الهی مبعوث شدند تا از طریق دعوت به خداپرستی و نفی طاغوت، زمینه پیدایش همه خوبی‌ها و برکات را فراهم کنند که در این بین، گسترش عدالت اجتماعی و بهره‌مندی همگان از مواهب خدادادی و نعمت‌های الهی یکی از این برکات است.
ادیان الهی علاوه بر توجه به ابعاد روحی و معنوی انسان، به معاش و تأمین جنبه‌های جسمی او هم توجه کرده و با فقر و تبعیض مبارزه کرده‌اند.
انبیا و اولیای الهی در زمانی که قدرت ظاهری را در دست داشتند، از ابزار قدرت برای بهره‌مندی همگانی و هرچه بهتر و عادلانه‌تر از نعمت‌های الهی استفاده می‌کردند؛ اما در زمانی که قدرت ظاهری نداشتند، در حد توان خود برای رفع نیاز محرومان و دستگیری از فقرا تلاش می‌کردند و خانه آنها قبله امید و پناه بی‌چارگان بود.
دستورات فراوانی در منابع دینی وجود دارد که هدف از آن، کاهش فاصله بین فقیر و غنی و نیز عدم چرخش ثروت در دست ثروتمندان است.
دستورات فراوان اقتصادی همچون پرداخت زکات، خمس، صدقه و همچنین پرهیز از رباخواری و اکل مال به باطل، نشانگر توجه عملی اسلام برای ایجاد یک اقتصاد سالم و خدامحورانه است تا در سایه بهره‌مندی همگانی از آن، دنیا و آخرتشان به نحوی شایسته و مطلوب تأمین شود.
از نگاه بزرگان دین، بدون تأمین نیازهای ضروری زندگی، حس و حالی برای بندگی و اطاعت خدا باقی نمانده و فقر می‌تواند سرمنشأ کفر و طغیانگری باشد.
وجود چنین حقائقی بر ضرورت تلاش کارگزاران و ثروتمندان جامعه اسلامی برای ایجاد عدالت اجتماعی و کاهش فقر می‌افزاید.
از سویی دیگر این حقیقت را نیز نباید فراموش کرد که هرچند اقتصاد قوی امری مطلوب و ارزشمند است؛ اما نه به آن اندازه که امور مهمتری همچون رضایت الهی را به خاطر آن از دست داد. به عبارتی، افراد و حکومت‌ها اجازه دارند تا برای افزایش ثروت و رواج تجارت و پیشرفت اقتصادی خود تلاش کنند، اما اگر زمانی در امتحان دوراهی انتخاب بین خدا و حفظ ثروت قرار گرفتند، راه نجاتشان این است که خدا را برگزینند تا به عذاب او دچار نشوند:
«بگو! اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طايفه شما و اموالى كه به دست آوردهايد و تجارتى كه از كساد شدنش مىترسيد و خانه هايى كه به آن علاقه داريد، در نظرتان از خداوند و پيامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است، در انتظار باشيد كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند و خداوند جمعيّت نافرمانبردار را هدايت نمىكند».[۱]
خداوند گاهی سنت امتحان و ابتلای خود را از طریق ایجاد تنگناهای اقتصادی و معیشتی اجرا می‌کند تا میزان استقامت و پایداری انسان‌ها را در دینداری بیازماید. او به کسانی که این دشواری‌ها را تحمل می‌کنند، بشارت می‌دهد:
«و البته شما را به پاره‌ای از سختی‌ها چون ترس و گرسنگی و نقصان اموال و نفوس و آفات زراعت بیازماییم و صابران را بشارت و مژده بده».[۲]
یقیناً انسانی که دل در گرو خدا داشته و برای کسب رضایت او کار کند، این مصائب برای او نقش تربیتی داشته و او را از توجه و دلبستگی افراطی به دنیا و زرق‌وبرق آن بازخواهد داشت:
«هيچ مصيبتى (ناخواسته) در زمين و نه در وجود شما روى نمىدهد مگر اينكه همه آنها قبل از آنكه زمين را بيافرينيم در لوح محفوظ ثبت است و اين امر براى خدا آسان است! اين بخاطر آن است كه براى آنچه از دست دادهايد تأسف نخوريد و به آنچه به شما داده است، دلبسته و شادمان نباشيد و خداوند هيچ متكبّر فخرفروشى را دوست ندارد».[3]
جامعه‌ای که همه افراد آن أعم از مردم و مسئولین، زهد اجتماعی نسبت به دنیا داشته و اسیر اقتصاد به معنای غربی آن نشود، تاب‌آوری آن زیاد شده و در مقابل دشمنان و تحریم‌های ظالمانه اقتصادی آنها، فلج نخواهد شد. چنین جامعه‌ای نیازهای واقعی خودش را تشخیص داده و برای کسب آنها تلاش خواهد کرد و اجازه نخواهد داد که دشمنان، فرهنگ مسرفانه خود را بر آنها تحمیل کرده و برای تأمین نیازهای غیر ضروری و لوکس، آنها را تحت فشار قرار دهند.
در این روزها مردم گلایه‌هایی به حق از وضعیت اقتصادی دارند؛ اما وجود این مشکلات نباید سبب شود که دست از آرمان‌های اسلامی و انقلابی خود برداشته و با صندوق‌های انتخابات قهر کنند. آنها اگر بر هدف خود استقامت ورزند و مشکلات را به خاطر رضای خدا تحمل کنند، در این صورت خداوند هم نقشه‌های دشمنان و تحریم‌های اقتصادی آنها را بی‌اثر کرده و رشد و شکوفایی اقتصادی را نصیب جامعه اسلامی خواهد کرد.
پی‌نوشت:
[1]. توبه: ۲۴.
[۲]. بقره: ۱۵۵.
[3]. حدید: ۲۲-۲۳.
