بدون تردید هر انسانی هنگام تصمیم‌گیری و انتخاب، با کارشکنی‌هایی از طرف نفس اماره، شیطان و انسان‌های شیطان‌صفت روبه‌رو می‌شود؛ بنابراین باید برای غلبه بر آن‌ها از خشم کنترل‌شده خویش استفاده کند.
در نگاه نخست، خشم و غضب از صفات زشت و غیراخلاقی به شمار می‌رود و انسان مؤمن در صدد برچیدن ریشه این صفت زشت از دورن خویش است؛ ولی برخی از آموزه‌ها پرده از امر دیگری برمی‌دارد.
امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه سجادیه می‌فرماید: «اللَّهُمَّ إِنيِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ... سَوْرَةِ الْغَضَبِ»؛[1] «بار خدایا به تو پناه می‌آورم از... تندی و هیجان خشم». در اینجا حضرت از خود خشم و غضب، سخن به میان نیاورده است؛ بلکه از هیجان و تندی آن به خدا پناه برده است، پس می‌توان نتیجه گرفت که اصل غضب در وجود انسان، امری ضروری است.
جایگاه بکارگیری خشم
قرآن کریم درباره خصوصیات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و یارانش می‌فرماید: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ»؛[2] «محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله فرستاده خداست و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید و در میان خود مهربان هستند».
پس سرسختی و شدت عمل در مقابل دشمنان، یکی از خصوصیات پیروان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است و بر همگان معلوم است که سرسختی و شدت عمل در مقابل دشمنان، بدون داشتن خشم و غضب، بی‌معناست. کسی که اندک شناختی از دشمنان و راه‌های مکر و حیله آنان داشته باشد، می‌داند که بدون داشتن خشم نمی‌تواند در مقابل آن‌ها ایستادگی کند، پس اصل وجود خشم در وجود انسان، برای مقابله با دشمنان امری ضروری خواهد بود.
تأثیر خشم در افزایش توانایی تحلیل و تصمیم‌گیری
بی‌شک انسان در هر لحظه با دشمنی نفس اماره، شیطان و دشمنان انسی روبه‌روست و همه آنان در تلاش‌اند تا با حیله، دسیسه و منحرف کردن افکار، انسان را از انتخاب گزینه صحیح در زندگی شخصی و اجتماعی مانند انتخابات، منصرف کنند، اینجاست که انسان بصیر و آگاه، با خشمی که دارد در مقابل آنان می‌ایستد و با استدلال‌های قوی، بهترین گزینه را انتخاب می‌کند.
پس وجود خشم در مقابل تحلیل‌های اشتباه و مغالطه‌های بیگانگان می‌تواند، توانایی‌های تحلیل و تصمیم‌گیری افراد را افزایش دهد و آنان را در انتخاب‌هایش موفق‌تر کند؛ زیرا با در نظر گرفتن حیله‌های دشمنان و کارشکنی‌های آنان وارد میدان تصمیم‌گیری می‌شود.
چند تذکر مهم
در مورد خشم باید به چند نکته مهم توجه داشت:
یک. بی‌شک مراد، خشم در مقابل دشمنان است و هرگز خشم در مقابل دوستان امیرالمؤمنین علیه‌السلام معنا ندارد.
دو. مراد خشم در مقابل بی‌منطقی‌ها، حیله‌ها و دسیسه‌هاست، نه خشمی که سر از اعمال زشت، تهمت، ناسزا و پرخاشگری در آورد.
سه. بر پایه برخی روایات، مراد خشم کنترل‌شده است و گرنه انسان عنان تصمیم‌گیری را از دست می‌دهد و هرگز نمی‌تواند به یک انتخاب صحیح دست یابد؛ زیرا کارهای او تحت فرمان شیطان قرار می‌گیرد.[3] پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «اَلصَّرعَةُ كُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى يَغْضَبُ فَيَشْتَدُّ غَضَبُهُ وَيَحْمَرُّ وَجهُهُ وَ يَقْشَعِرُّ شَعْرُهُ فَيَصرَعُ غَضَبَهُ»؛[3] «كمال دلیری و پهلوانی آن است كه كسى خشمگين شود و خشمش شدّت گيرد و چهره‌اش سرخ شود و موهايش بلرزد؛ ولی بر خشم خود چيره گردد».
به هر حال، تک‌تک افراد جامعه در انتخابات نیز باید از همین خشم کنترل‌شده استفاده کرده و با تحلیل صحیح و به دور از دسیسه‌ها و مکرها، انتخابات خوبی را برای آینده کشور و سرنوشت خویش به ارمغان بیاورند.
پی‌نوشت:
[1]. صحیفه سجادیه، دفتر نشر الهادی، دعای هشتم، ص57.
[2]. فتح: 29.
[3]. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة، دنیای دانش، ص460.
[4]. همان، ص549.