خدمت به مادر یا جهاد در راه خدا

بسم الله الرحمن الرحیم

خدمت به مادر یا جهاد در راه خدا

دین مبین اسلام بیشتر از دیگر ادیان توحیدی بر مسئله حفظ کانون خانواده در قالب دستوراتی مبنی بر  ضرورت ازدواج، رعایت حقوق و تحریم رفتارهای ناشایست با کلیه افراد خانواده نظیر؛ پدر، مادر، همسر و فرزند، بسیار تاکید فرموده است. یکی از موارد اهتمام اسلام بر حفظ خانواده تاکید بر احترام و رفتار کریمانه با پدر و مادر می باشد، خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:((وَ قَضَی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَ لاَ تَنْهَرْهُمَا وَ قُلْ لَهُمَا قَوْلاً کَرِیما)).(۱)«و پروردگارت مقرّر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر احسان کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالمندی رسیدند، به آنها [حتی ]افّ مگو و به آنان پرخاش مکن و با ایشان به شایستگی سخن گوی».

در خدمت و احترام به والدین بنابر ظاهر قرآن کریم فرقی نمی باشد، بلکه بر فرزند واجب است که بدون ترجیح یکی بر دیگری، مسئول رسیدگی به حقوق والدین خود باشد،چنانچه خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:((وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی

صَغِیرا)).(۲)از سر مهربانی، بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا! آن دو را رحمت کن، چنان که مرا در خُردی پروردند. 

با توجه به ظاهر آیات قرآن کریم بر فرد واجب است که به پدر و مادر خویش نیکی کرده و حقوقشان را رعایت کند و هیچ فرقی بینشان نگذارد و هیچ یک را بر دیگری ترجیح ندهد، اما در برخی از روایات خدمت به مادر فضیلت فراوانی برای آن ذکر شده است البته حکم ضرورت احترام به والدین شامل پدر و مادر می شود و حکم به وجوب بر عهده ی فرزند می باشد ولی این مسئله جدای از فضیلت و آثار تکوینی احترام به پدر و مادر می باشد به این معنا که آثار مادی و معنوی احترام به مادر دارای خواص و آثار فراوانی می باشد. در روایات معصومین علیهم السلام، احترام و خدمت به مادر در حکم جهاد در راه خدا معرفی شده است، چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:((لِرجُلٍ یُریدُ الجِهادَ و اُمُّهُ تَری مَنْعَهُ: عِندَ اُمِّکَ قَرَّ، و إنَّ لَکَ مِن الأجرِ عِندَها مِثلَ ما لَکَ فی الجِهادِ.)).(۳)پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به مردی که می‌خواست در جهاد شرکت کند اما مادرش مانع او می‌شد فرمود: پیش مادرت بمان، با بودن در نزد او، همان اجری را داری که با شرکت در جهاد به دست می‌آوری.

معاویه بن جاهمه که مسئول رسیدگی به مادرش بود نزد حضرت محمد صلی الله علیه و آله آمد و اذن جهاد خواست، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جواب تقاضای وی چنین فرمود:((یا رسولَ اللّهِ أرَدتُ أن أغزُوَ، و قَد جِئتُ أستَشیرَک، فقالَ: هَل لَکَ مِن اُمٍّ؟ قالَ: نَعَم، قالَ: فالْزَمْها ؛ فإنّ الجَنَّةَ عِندَ رِجلِها.)).(۴).آیا مادری داری؟ عرض کرد: آری. فرمود: پس، در خدمتش باش؛ زیرا بهشت پیش پای اوست.

مرد گناهکاری خدمت حضرت رسول اکرم شرفیاب شد و خدمت ایشان عرض کرد که: هیچ کار زشتی نیست که نکرده باشم. آیا راه توبه و بازگشت برایم وجود دارد؟ پیامبر اکرم فرمودند:((فهَل مِن والِدَیکَ أحَدٌ حَیٌّ؟ قالَ: أبی، قالَ: فاذهَبْ فَبَرَّهُ. قالَ: فلَمّا ولّی، قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لَو کانَت اُمُّهُ!)).(۵).آیا از پدر و مادرت کسی زنده هست؟ عرض کردم: پدرم. فرمود: برو و به او نیکی کن. وقتی آن مرد رفت، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کاش مادرش می‌بود!

فضیلت بیشتر احترام به مادر دال بر این ندارد که مسئله ضرورت احترام به والدین به مادر انصراف داشته باشد، بلکه در جاری بودن آثار و برکات بیشتر در نیکی به کردن به مادر می باشد، گویا نیکی به مادر آثار رحمت و برکات بیشتری را برای انسان به دنبال خواهد داشت. 

منابع

١.سوره اسراء، ٢٣

٢.سوره اسراء: ٢٣.

۳.متقی هندی، علی بن حسام الدین، ح۱۴۵۶۹.

۴.الترغیب و الترهیب، ج۳، ص۳۱۶/ ۱۱‌.

۵.مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار،ج۷۴، ص۸۲/ ۸۸.