تبلیغ، صرفاً انتقال یک پیام نیست؛ بلکه هنر برقراری ارتباط موثر و ایجاد تغییر در باورها و رفتارهاست. یکی از مهمترین ابزارهایی که در این فرایند به ما کمک می‌کند، محبت است. محبت، پلی است که بین مبلغ و مخاطب برقرار می‌شود و زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا پیام به دل‌ها نفوذ کند. در این مقاله، به بررسی اهمیت محبت در تبلیغ و نقش آن در موفقیت این فرایند خواهیم پرداخت.
مقدمه: انسان‌ها به طور فطری به محبت نیاز دارند. این نیاز اساسی، فارغ از فرهنگ، نژاد و باورهای مذهبی، در همه انسان‌ها مشترک است. هنگامی که یک مبلغ با محبت به مخاطب خود نزدیک می‌شود، در واقع به زبان مشترک همه انسان‌ها صحبت می‌کند. محبت، دیوارهای بی‌اعتمادی و مقاومت را فرو می‌ریزد و فضایی را ایجاد می‌کند که در آن، مخاطب آماده‌تر است تا به پیام گوش فرا دهد.
محبت، کلید قلب‌ها
قلب انسان، مقصد اصلی هر پیامی است. اگر بخواهیم پیامی را به دیگران منتقل کنیم، باید ابتدا به قلب آنها راه پیدا کنیم. محبت، کلیدی است که این در را به روی ما باز می‌کند. هنگامی که مخاطب احساس کند که مبلغ او را دوست دارد و به او اهمیت می‌دهد، به طور طبیعی به او اعتماد کرده و به پیام او گوش فرا می‌دهد.
محبت، عامل تقویت ارتباط
محبت، ارتباط بین مبلغ و مخاطب را تقویت می‌کند. زمانی که ارتباط بر اساس محبت بنا شود، مخاطب احساس می‌کند که با او به عنوان یک انسان برابر برخورد می‌شود و این احساس، باعث می‌شود تا او به ارتباط ادامه دهد و به پیام مبلغ بیشتر توجه کند.
محبت، افزایش اثربخشی تبلیغ
محبت، باعث می‌شود تا پیام تبلیغی در ذهن مخاطب ماندگار شود. زمانی که پیامی با احساسات مثبت همراه باشد، احتمال اینکه در ذهن مخاطب حک شود، بسیار بیشتر است. محبت، همچنین باعث می‌شود تا مخاطب، انگیزه بیشتری برای تغییر رفتار خود داشته باشد.
محبت، ایجاد جو مثبت
محبت، جو مثبتی را در محیط تبلیغ ایجاد می‌کند. این جو مثبت، باعث می‌شود تا مخاطبان با آرامش بیشتری به پیام گوش فرا دهند و به بحث و گفتگو بپردازند. همچنین، این جو، باعث می‌شود تا مبلغ نیز با انرژی و انگیزه بیشتری به کار خود ادامه دهد.
عوامل ایجاد محبت در تبلیغ دین
وقتی فرد به دینی علاقه‌مند می‌شود که به او احساس محبت و تعلق خاطر بدهد، انگیزه بیشتری برای پیروی از آن پیدا خواهد کرد. در ادامه به برخی از مهمترین عوامل ایجاد محبت در تبلیغ دین اشاره می‌شود:
۱. وجود عنصر سخاوتمندی و بخشش در مبلغ دین: سخاوتمندی و بخشش مبلغ می‌تواند در ایجاد محبت و دوستی با مردم بسیار موثر باشد، یکی از ویژگی‌های بارز نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای گرایش مردم به اسلام، سخاوتمندی بود. آن حضرت در اولین جلسه دعوت خویشاوندان به اسلام با اطعام آنان از اموال حضرت خدیجه سلام الله علیها آغاز کردند. از آنجا که اموال آن بانوی فداکار در اختیار پیامبر قرار گرفته بود، پیامبر آنها را در جهت نشر و تبلیغ دین هزینه می‌کردند. در مورد اهمیت سخاوت در آموزه‌های اسلامی، احادیث فراوانی از معصومین علیهم السلام رسیده است، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرمایند: «ثَلاثَةٌ تُورِثُ المَحَبَّةَ : الدِّينُ و التِّواضُعُ و البَذل» [۱] «سه چيز محبّت مى آورد : دين دارى ، تواضع و بخشش».
۲.زبان ساده و قابل فهم:
پرهیز از اصطلاحات پیچیده: استفاده از زبان ساده و روزمره که برای همه قابل فهم باشد، باعث می‌شود مخاطب به راحتی با مفاهیم دینی ارتباط برقرار کند.
مثال‌های عینی: استفاده از مثال‌های روزمره و قابل لمس، مفاهیم انتزاعی دینی را برای مخاطب ملموس‌تر می‌کند.
۳. تاکید بر جنبه‌های انسانی دین:
عشق و رحمت: نشان دادن چهره مهربان و رحمت‌آمیز دین، باعث می‌شود مخاطب احساس کند به او اهمیت داده می‌شود.
عدالت و برابری: تاکید بر ارزش‌های انسانی مانند عدالت، برابری و احترام به همه افراد، باعث ایجاد احساس تعلق خاطر در مخاطب می‌شود.
۴. نرم خویی و خوش رفتاری: از آنجا که تبلیغات دشمن و برخوردهای خشک برخی از مبلغین، اقبال مردم به مبلغان دینی را کم کرده است و موجب شده است با احتیاط به سوی مبلغ بیایند، فلذا لازم است مبلغان با نرم خویی و خوش رفتاری از مخاطب استقبال نمایند، چنانچه حضرت امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «مَنْ تَلِنْ حَاشِيَتُهُ يَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّةَ» [۲] «آن کس که نسبت به بستگانش، متواضع و نرمخو و پرمحبّت باشد، دوستى آنان را، براى خود، هميشگى خواهد ساخت».
مردم همواره روحانیون و مبلغان دینی را بیش از سایر افراد جامعه طرفدار دین احساس می‌کنند، فلذا از آنجا که کانون نشر و معارف قرآن هستند، پیش از سایر افراد جامعه باید همراه خوبی برای دین باشند که این همراهی تحقق نمی‌یابد مگر با سخاوت و خوش اخلاقی و نرم خویی، چنانچه حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرمایند:«إنّ اللّه َ تباركَ و تعالى رَضِيَ لَكُم الإسلامَ دِينا،فَأحسِنُوا صُحبَتَهُ بالسَّخاءِ حُسنِ الخُلُق» [۳] «خداوند تبارك و تعالى اسلام را به عنوان دين شما پسنديد ، پس با بخشندگى و خوش خويى به خوبى همراهى اش كنيد».
۵.ارتباط با نیازهای مخاطب:
پاسخگویی به سوالات: پاسخگویی صریح و شفاف به سوالات و دغدغه‌های مخاطب، باعث ایجاد اعتماد و نزدیکی می‌شود.
ارائه راهکارهای عملی: ارائه راهکارهای عملی برای حل مشکلات روزمره زندگی، نشان می‌دهد که دین می‌تواند در زندگی افراد نقش مثبتی داشته باشد.
۶. حفظ احترام مردم: از آنجا که انسان‌ها از تحقیر و توهین گریزان هستند و فطرتشان به گونه‌ای هست که می‌خواهند مورد احترام قرار بگیرند، پس یک مبلغ باید مخاطبانش را با صفات پسندیده‌ای که در وجود آنان است اکرام نماید، رعایت این مورد علاوه بر گرامیداشت شخصیت مخاطبان، موجب ترغیب آنان به ارزش‌های اسلامی شده و در نتیجه آنان را به دین و روحانیت جذب می‌کند. حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرمایند: «مَن أتاهُ أخوهُ المسلمُ فأكرَمَهُ فإنّما أكرَمَ اللّه َ عزّ و جلّ» [۴] «كسى كه برادر مسلمانش بر او وارد شود و وى گرامى اش بدارد، در حقيقت خداوند عزّ و جلّ را گرامى داشته است».
۷. ایجاد جو صمیمی و دوستانه:
برقراری ارتباط چشم در چشم: ایجاد ارتباط چشمی و شنیدن فعالانه صحبت‌های مخاطب، باعث می‌شود او احساس کند که به او توجه می‌شود.
پرهیز از قضاوت: پرهیز از قضاوت و انتقاد از دیگران، فضایی امن و صمیمی را برای گفتگو ایجاد می‌کند.
۸. تاکید بر عمل به آموزه‌های دینی:
الگو بودن: مبلغان دینی باید خود الگوی عملی آموزه‌های دینی باشند.
تشویق به عمل صالح: تشویق مخاطبان به انجام کارهای خیر و نیکوکاری، باعث تقویت روحیه ایثار و گذشت در آنها می‌شود.
۹. احترام به ادیان دیگر:
گفتگوی بین‌دینی: ایجاد گفتگوی سازنده با پیروان ادیان دیگر، باعث افزایش درک متقابل و کاهش تعصبات می‌شود.
تاکید بر مشترکات: تاکید بر مشترکات بین ادیان مختلف، باعث ایجاد فضای وحدت و همدلی می‌شود.
۱٠. به دیدار مردم رفتن: بسیاری از انسان‌های مومن هنگامی که می‌بینند یک روحانی و مبلغ دینی به دیدارشان می‌آید و آنان را در خانه‌هایشان ملاقات می‌کند، بسیار خوشحال می‌شوند و احساس می‌کنند که آن روحانی، مردمی است. از آنجا که دیدار مبلغین با مومنین با بیان روایات یا مطلبی از دین همراه است، مسلماً بر فضیلت این عمل می‌افزاید، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرمایند: «تَزاوَرُوا فإنّ في زِيارَتِكُم إحْياءً لِقُلوبِكُم ، و ذِكرا لأحادِيثِنا ، و أحادِيثُنا تُعَطِّفُ بعضَكُم عَلى بعضٍ ، فإن أخَذتُم بها رَشَدتُم و نَجَوتُم ، و إن تَرَكتُمُوها ضَلَلتُم و هَلَكتُم ، فَخُذُوا بها و أنا بِنَجاتِكُم زَعِيمٌ» [۵] «به دیدار یکدیگر بروید كه ديدار شما از يكديگر موجب زنده شدن دلهاى شما و ياد كرد احاديث ما مى شود و احاديث ما شما را به هم مهربان مى كند . اگر به آنها عمل كنيد ، كمال و نجات مى يابيد و اگر رهايشان كنيد، گمراه و هلاك مى شويد . پس به احاديث ما عمل كنيد كه در اين صورت من ضامن نجات شما هستم».
نتیجه‌گیری: محبت، یکی از مهمترین عوامل موفقیت در تبلیغ است. محبت، ارتباط را تقویت می‌کند، قلب‌ها را فتح می‌کند، اثربخشی پیام را افزایش می‌دهد و جو مثبتی را ایجاد می‌کند. بنابراین، مبلغان باید به دنبال راه‌هایی باشند تا محبت خود را به مخاطبان نشان دهند و از این طریق، به موفقیت بیشتری در تبلیغ دست یابند.
پی نوشت
[۱] بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، جلد ۷۵، صفحه ۲۲۹
[۲] بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، جلد ۷۱، صفحه ۱۰۴
[۳] کافی، جلد ۲، صفحه ۵۶
[۴] وسائل الشیعه، جلد ۱۶، صفحه ۳۷۶
[۵] بحارالانوار، جلد ۷۱، صفحه ۲۵۷