بیماری، یکی از امتحانات الهی است که هر انسانی ممکن است به آن دچار شود. اسلام به عنوان دین کامل، برای هر شرایطی، از جمله بیماری، دستورات و راهکارهایی ارائه داده است. این دستورات، مبتنی بر آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام، به مسلمانان کمک می‌کند تا در این دوران سخت، با آرامش و امیدواری بیشتری به زندگی خود ادامه دهند.
مقدمه: بیماری، اگرچه ناخوشایند است، اما می‌تواند فرصتی برای رشد معنوی و تقرب به خداوند باشد. با عمل به دستورات اسلامی در هنگام بیماری، می‌توانیم با آرامش و امیدواری بیشتری با این دوران سخت مقابله کنیم و به لطف خداوند، به شفا دست یابیم.
یکی از مهم‌ترین دستورات اسلامی در هنگام بیماری، صبر و شکیبایی است. بیمار باید بداند که بیماری امتحانی از سوی خداوند است و با تحمل آن، اجر و پاداش بزرگی نصیبش خواهد شد. بنابراین باید دردها و رنج‌های عائد از بیماری را به عنوان مصلحت الهی برشمارد که خداوند متعال به بندگانش عنایت می‌فرماید و به سبب آن بندگان مومن و صابر را مشمول عنایت ویژه خویش قرار می‌دهد. پیامبر عظیم‌الشأن صلی الله علیه و آله و سلم با بیان این نکته که ناله‌های مریض نوشته می‌شود، می‌فرمایند: «يُكتب أنين المريض حَسَنَاتٍ مَا صَبَرَ فَإِنْ جَزَعَ كُتِبَ هَلُوعاً لَا أَجْرَ لَهُ» [۱] «ناله‌های بیمار مادامی که صبر کند، حسنه نوشته می‌شود و اگر بی‌تابی نماید در زمره افراد بی‌صبر نوشته شود و اجری برایش نیست».
از دیگر دستورات اسلام برای بیماران، کتمان بیماری و شکایت و بی‌تابی نکردن برای افراد دیگر است. از منظر نبی مکرم اسلام کتمان بیماری یکی از گنج‌های بهشت است که در این مورد می‌فرمایند: «أربَعٌ مِن كُنوزِ الجَنّةِ : كِتمانُ الفاقَةِ ، و كِتمانُ الصَّدَقَةِ ، و كِتمانُ المُصيبَةِ ، و كِتمانُ الوَجَعِ» [۲] «چهار چيز از گنج هاى بهشت است: پنهان داشتن نادارى، پنهان داشتن صدقه، پنهان داشتن مصيبت و پنهان داشتن درد».
متاسفانه برخی از افراد چنان در مشکلات و مصائب و بیماری‌ها جزع و فزع می‌کنند که گویی تمام بلاهای عالم به سر آنان نازل شده است! نبی اکرم می‌فرمایند: «من مرض يوما و ليله فلم يشك الى عواده بعثه الله يوم القيامه مع ابراهيم خليل الرحمن حتى يجوز الصراط كالبرق اللامع» [۳] «هر که یک شبانه روز مریض باشد و به عیادت کنندگان شکایت نکند خداوند در قیامت او را با دوستش ابراهیم خلیل الرحمان محشور خواهد کرد تا زمانی که چون برق لامع بر صراط بگذرد».
یک بیمار حتی در سخت‌ترین شرایط بیماری نباید از خداوند متعال طلب مرگ کند. روزی پیامبر به عیادت شخصی رفت که از شدت بیماری و رنج آرزوی مرگ می‌کرد، آن حضرت به او فرمودند: «لا تَتمَنَّ المَوتَ ؛ إن كُنتَ مُحسِنا تَزدادُ إحسانا إلى إحسانِكَ خَيرٌ لكَ ، و إن كُنتَ مُسيئا فإن تُؤخَّرْ تَستَعتِبْ مِن إساءتِكَ خَيرٌ لكَ ، لا تَتَمنَّ المَوتَ» [۴] «آرزوى مرگ مكن. اگر نيكوكار باشى، بر نيكى هايت مى افزايى و اين براى تو بهتر است و اگر بدكار باشى و مرگت به تأخير افتد، از بدى هايت دست برمى دارى و اين براى تو بهتر است ؛ هيچگاه تمنّاى مرگ نكن».
از دیگر دستورات اسلام در هنگام بیماری، صدقه دادن برای دفع بسیاری از بیماری‌ها هست. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد می‌فرمایند: «تصدقوا وداووا مرضاكم بالصدقة، فإن الصدقة تدفع عن الأعراض والأمراض، وهي زيادة في أعمالكم و حسناتكم» [۵] «صدقه بدهید و بیماران خود را با صدقه درمان کنید؛ زیرا صدقه از پیشامدهای ناگوار و بیماری‌ها جلوگیری می‌کند و بر عمر و حسنات شما می‌افزاید».
معاذ بن مسلم می‌گوید که نزد امام صادق علیه السلام بودم. سخن از درد و بیماری به میان آمد، امام فرمودند: بیماران خود را با دادن صدقه درمان کنید. چه می‌شود که هر یک از شما غذای یک وعده خود را صدقه دهد؟ گاه به فرشته مرگ فرمانی ابلاغ می‌شود که روح بنده‌ای را قبض کند، پس آن بنده صدقه‌ای می‌دهد و به فرشته مرگ خطاب می‌شود: آن فرمان را بازگردان».[۶]
اسلام بر اهمیت بهداشت و درمان نیز تأکید فراوان دارد. مسلمانان موظفند در هنگام بیماری به دنبال درمان مناسب باشند و از بهترین امکانات پزشکی استفاده کنند. البته، باید توجه داشت که استفاده از درمان‌های پزشکی به معنای دست کشیدن از توسل به خداوند نیست.
دعاء و نیایش یکی دیگر از مهم‌ترین دستورات اسلامی در هنگام بیماری است. مسلمانان در هنگام بیماری باید به درگاه خداوند دعا کنند و از او شفا طلب کنند. همچنین، خواندن زیارات و اذکار مخصوص به بیماری نیز توصیه شده است.
روحیه مثبت و امیدواری یکی دیگر از عوامل مهم در بهبود بیماری است. اسلام بر اهمیت داشتن روحیه مثبت و امیدواری در هنگام بیماری تأکید فراوان دارد. بیمار باید به لطف و رحمت خداوند امیدوار باشد و از آینده‌ای روشن برای خود و خانواده‌اش مطمئن باشد.
نتیجه‌گیری: دستورات اسلامی در هنگام بیماری، به مسلمانان کمک می‌کند تا با آرامش و امیدواری با این دوران سخت مقابله کنند. با رعایت این دستورات، می‌توان به بهبود سریع‌تر بیماری و کسب رضایت خداوند دست یافت.
پی نوشت
[۱] دعائم الاسلام، تمیمی مغربی، دارالمعارف، چاپ دوم، جلد ۱، صفحه ۲۱۷
[۲] ارشاد، شیخ مفید، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، جلد ۱، صفحه ۳۰۳
[۳] من لا یحضر الفقیه، جلد ۴، صفحه ۱۶
[۴] امالی، شیخ طوسی، صفحه ۳۸۵
[۵] کنزالعمال، جلد ۶، صفحه ۳۷۱، حدیث ۱۶۱۱۳
[۶] وسائل الشیعه، جلد ۹، صفحه ۳۷۵