چرا در حال سجده حتما بايد هفت عضو بدن بر روي زمين قرار بگيرد؟
پاسخ :
امام باقر ـ عليه السلام ـ از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل كرده كه فرمود: «السجود علي سبعة اعظم: الجبهه و اليدين، و الركبتين و الابهامين من الرجلين»؛[1] يعني سجده بر هفت عضو برتر انجام مي‌شود كه عبارت از پيشاني، و دو دست و دو زانو و سر دو انگشت بزرگ دو پا است.
معتصم از حضرت امام محمد تقي ـ عليه السلام ـ درباره اين آيه كه فرمود: «و انّ المساجد لِله فلا تدعوا مع الله احداً»؛[2] يعني مساجد ويژة خداست، پس هيچ كس را با خدا نخوانيد. سؤال نمود، حضرت در پاسخ فرمود: مراد اعضاء هفتگانه‌اي است كه به آنها سجده مي‌شود.[3]
از مجموع اين روايات به طور كلي چند نكته درباره علت و دليل حكم و هم چنين حكمت و اسرار حكم مي‌توان به دست آورد:
نكته اول: اعضاء هفتگانه در بدن انسان براي سجده در برابر خداوند قرار داده شده، لذا در حال سجده نماز بايد اعضاء ياد شده براي اظهار عبوديت و بندگي در برابر خالق خويش برخاك ساييده شود.
نکته دوم: شايد بتوان احتمال داد كه گذاشتن آن هفت عضو بر زمين در حال سجده، بدن انسان را در بهترين حالت خضوع و خشوع و تواضع و فروتني و تسليم و انقياد در برابر خالق متعال قرار ميدهد و نمايانگر كاملترين كرنش جسماني انسان در برابر خداوند سبحان است و با اين حالت قرار گرفتن بدن زمينه حضور قلب بهتر فراهم مي‌شود لذا از آن به كليد نماز و يا سبب نجات سوزش تشنگي در قيامت ياد شده است.
و در روايتي از امام صادق ـ عليه السلام ـ رسيده كه فرمود: «و لا بعد عن الله ابداً مَن احسن تقرّبه في السجود فاسجد سجودَ متواضعٍ ذليل لله تعالي»[4].
يعني كسي كه در سجده به خدا نيكو تقرّب جست، از خدا دور نشد، پس سجده كن همانند سجده كسي كه در برابر خداوند متعال متواضع و خوار است.
نتيجه آنكه علتِ حكمِ گذاشتن اعضاء هفتگانه بر زمين در حال سجده يكي روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ است و ديگري مطابقت و تقليد از سيرة عملي رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ است. اما فلسفه آن، به طوري كه از روايات به احتمال مي‌توان برداشت نمود آن است كه حالت ياد شده كاملترين تواضع انسان را در برابر قدرت مطلقه خالق و معبود نشان ميدهد و حضور قلب كه روح نماز است با تواضع كامل بدن، بهتر فراهم ميگردد. لذا براي تأمين حضور قلب و خشوع جان كه عبادت روحي است، عبادت بدن به آن صورت خواسته شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. امام خميني، آداب الصلوة، باب 6، ص 356، نشر آثار امام، سال 1378 ش.
2. اسرار نماز، تأليف آقايان فيض كاشاني، شهيد ثاني، شيخ حسن اصفهاني، نشر فراهاني، سال 1377 ش.
3. جوادي آملي، اسرار الصلوة، ص 85، نشر اسراء، قم، سال 1373 ش.
[1] . وسايل الشيعه، ج 6، ابواب السجود، باب 4، ص 343.
[2] . جن، 17.
[3] . وسايل الشيعه، ج 6، ص 345.
[4] . سر الصلوة، امام خميني، ص 104، نشر آثار امام، سال 1378 ش.
منبع:سایت اندیشه قم