بايد گفت كه علت خيلي از احكام و افعال خدا بر ما پوشيده است و عقل در مييابد كه نميتواند به آنها دست يابد و نيازمند به راهنما دارد. عقل ما تنها كليات را ميفهمد، مثلاً ميفهمد كه خدايي هست و شكر او واجب است و لازم است كه او حكيم باشد و همين كه عقل پي ميبرد كه خداوند حكيم است ميفهمد كه تمام سخنان و افعال او از روي حكمت و دليل هستند و كار بيهوده انجام نميدهد، فلذا عقل در مقابل افعال الهي سر تعظيم فرود ميآورد. عقل انسان خود مي فهمد كه در جزئيات دين مثل اين كه چرا نماز صبح دو ركعت است و... دركي ندارد و نمي تواند مستقلا و بدون وحي به اين گونه امور پي ببرد «چنان كه خواجه نصير طوسي و ديگران تصريح كردهاند كه درجزئيات نميتوان برهان عقلي اقامه كرد».(1) نكته قابل ذكر اين است كه گاهي وحي همان مسائل جزئي را براي ما تشريح و توضيح ميدهد و گاهي به جزئي از علت حكم نيز اشاره كرده است مثلاً در قرآن آمده است كه: «خوردن شراب باعث دشمني ميشود»(2) در اين جا به يكي از علل حرمت شراب و خواص آن اشاره شده است.
حال در مورد سؤال فوق بايد عرض كنيم كه با عقل نميتوان فهميد كه چرا جهنم هفت در و بهشت هشت در دارد چون از جزئيات دين است و عقل نيز اين را درك نميكند. در احاديث و بعضي از آيات قرآن توضيحي دربارة اين سؤال داده شده است، مثلاً درقرآن آمده است: «براي جهنم هفت در وجود دارد»(3) از امير المؤمنين روايت شده كه «جهنم هفت در يعني هفت طبقه دارد كه روي يكديگر قرار دارند».(4) «باز در كتاب در المنثور از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ روايت شده كه فرمودند: براي بهشت هشت در و براي جهنم هفت در است».(5) «در آية 44 از سورة حجر آمده كه جهنم هفت در دارد و اين تعدد درها مانند درهاي بهشت اشاره به عوامل گوناگوني است كه انسان را به جهنم ميكشاند. هر نوع از گناهان دري محسوب ميشود.
قابل توجه اين كه در حديث امام باقر ـ عليه السّلام ـ ميخوانيم: «بهشت هشت در دارد»(6) در حاليكه آيه فوق ميگويد: «جهنم هفت در دارد، اين تفاوت اشاره به اين است كه هر چند درهاي ورود به بدبختي وعذاب فراوان باشد، ولي با اين حال درهاي وصول به سعادت و خوشبختي از آن افزونتر است».(7) «و رحمت خدا بر غضب او پيشي ميگيرد. يا من سبقَتْ رحمته غضبه (جوشن كبير)(8) علامه طباطبايي ميفرمايد: در اين كه جهنم هفت باب دارد به خاطر اين است كه عذاب جهنم هفت نوع است و هر نوعي هم متناسب با اشخاص مربوط به آن است. لازمه اين مطلب اين است كه گناهاني كه باعث ورود به جهنم ميشوند هفت نوع هستند.(9)
پاورقی:
1. جوادي آملي، عبدالله، دين شناسي، نشر اسراء، چاپ اول، 1381، ص 172.
2. مائده: 91.
3. حجر: 44.
4. طباطبايي، سيد محمد حسين، ترجمه الميزان، نشر بنياد علمي و فكري علامه، ج 13، ص 191.
5. همان، ج 12، ص 259.
6. خصال صدوق، ابواب ثمانيه، به نقل از تفسير نمونه، ج 11، ص 77.
7. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، چاپ نهم، نشر دار الكتب الاسلاميه، ج 11، ص 77 ـ 78.
8. همان، ج 10، ص 19.
9. طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، بيروت، ناشر مؤسسه الاعلمي، چاپ دوّم، ج 12، ص 170.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات