رهروان ولایت ـ یکی از زیباترین و مهمترین وظایفی که در فرهنگ اسلامی بر عهده مؤمنین و مسلمانان نهاده شده مرزبانی و مرزشناسی در دین است. مرزبانی و مرزشناسی در فرهنگ و آیین مقدس اسلام به اندازه ای مهم و ضروری است که اگر کسی بهرههای از آن نداشته باشد به حقیقت نمی‌توان اسم مؤمن یا مسلمان واقعی را بر او نهاد با اندک توجهی در زندگی مادی و روزمره خود متوجه می‌شویم که بسیار از امور مادی دارای حدود و موازین مشخص و معین هستند ولی آیا دین مقدس اسلام داری این موازین و مرزهای مشخص نیست؟! در این نوشتار سعی داریم به جایگاه و اهمیت مرزبانی در اسلام وهمچینن به بعضی از مرزهای آیین مقدس اسلام اشاره کنیم.
مفهوم شناسی حدود
درخصوص معنا و مفهوم این واژه لغت شناسان معانی متعددی را برای آن ذکر کرده‌اند هرچند در مواردی این معانی تضادی با یکدیگر ندارند برای نمونه به بعضی از معانی آن اشاره می‌کنیم.ابن منظور در کتاب خود لسان العرب می‌نویسد:«الحد:الفصل بین الشیئین لئلا یختلط أحدهما بالآخر أو لئلا یتعدی أحدهما علی الآخر،و جمعه حدود،[1] حد،فاصل بین دو چیز است که یکی به دیگری خلط نشود یا یکی بر دیگری تعدی نکند، جمع آنها نیز حدود است» به تعبیر قانون مجازات اسلامی حد به مجازاتی گفته می‌شود که نوع، میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده باشد.
جایگاه حدود در قرآن مجید
واژه حدود چهارده بار در قرآن ، غالبآ با تعبیر «حدوداللّه»، به‌کار رفته و مراد از آن، فرایض و مُحَرَّمات الهی یا به تعبیر دیگر اوامر و نواهی خداوند است؛ ازاین‌رو، مفهوم قرآنیِ حدود گسترده‌تر از معنای مصطلح فقهی است. در اهیمت و ارزش رعایت این مؤلفه‌ی قرآنی همین بس که خدای متعال یکی از صفات ارزشمند اولیاء، و مقربان درگاه خود را زیبنده بودن به این صفت قرآنی معرفی می‌فرماید:
« التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ؛[توبه/112] [آن مؤمنان،] همان توبهكنندگان، پرستندگان، سپاسگزاران، روزهداران، ركوعكنندگان، سجده كنندگان، وادارندگان به كارهاى پسنديده، بازدارندگان از كارهاى ناپسند و پاسداران مقرّرات خدايند. و مؤمنان را بشارت ده.»
رسول اکرم(صلوات الله علیه) مرزبان اعظم خدا
وقتی سخن از مرزبانی و حفظ حدود الهی می شود مقصود رعایت حدود و حقوق الهی و رعایت حرمت ها و مرزها، و پاسداری از قوانین و موازین الهی از دستبرد نامحرمان و نا اهلان می‌باشد. در خصوص رسول اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) با ضرس قاطع می توان گفت که رسول اکرم (صلی الله علیه واله) نمونه‌ی اعلا و جامع حفظ حدود الله بودند و هرگز در این باره کوتاهی روا نداشتند و کمترین تجاوزی ازآن نمی کردند. در روایتی از امام حسین (علیه اسلام) نقل شده است که از پدر بزرگوارشان امام علی (علیه السلام) پرسیدند سیره رسول اکرم(صلی الله علیه واله) چگونه بود؟ حضرت فرمودند:« وَ لَا يَقْصُرُ عَنِ الْحَقِّ وَ لَا يَجُوزُه ؛[2] هرگز درباره حق کوتاهی نمی‌کرد واز آن تجاوز نمی‌نمود.»
مصادیق مرزداری در فرهنگ اسلام
1-پرهیز از ارتکاب هرگونه معصیت و گناه
از جمله بارزترین مصادیق مرزبانی در آداب و فرهگ اسلامی استقامت در برابر ارتکاب گناه و وارد نشدن در مناطق ممنوع الهی است رسول اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) به واسطه عصمت و معرفتی که به واقعیت سیاه و شوم گناه دارند هیچگاه به انجام گناه مبادرت نمی‌ورزند چرا که اصلاً ارتکاب گناه با شأنیت و عظمت پیامبر أعظم(صلی الله علیه واله و سلم) منافات دارد. «ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى؛[نجم/3-2] كه هرگز دوست شما [محمّد «صلی الله علیه واله و سلم»] منحرف نشده و مقصد را گم نكرده است،و هرگز از روى هواى نفس سخن نمىگويد!».
2-مواظبت به انجام اوامر الهی
روشن‌ترین مصداق مرزداری در فرهنگ اسلامی پایبندی به اوامر و نواهی است که خداوند متعال برای سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت برای انسان تشریع فرموده است.« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ؛[نساء/59]ای کسانی که ايمان آورده ايد ، از خدا اطاعت کنيد و از رسول و الوالامرخويش فرمان بريد »
________________
پاورقی:
[1]. این منظور: لسان العرب ج3ص79 مدخل:حد.
[2]. عیون الاخبار الرضا، ج1، ص318.