با توجه به خلق نور اهل بيت ـ عليهم السلام ـ قبل از ملائكه، چرا خداوند با توجه به وجود ايشان، به آنها مثل ملائكه دستور به سجده براي آدم نداد؟
پاسخ:
براي دريافت پاسخ اين شبهه بايد به اين امور توجه شود:
1. سجده فرشتگان، براي مقام انسان كامل بود. اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نيز انسان كامل اند. چنانچه كه در روايتي اشاره خواهد شد كه يكي از جهات سجده فرشتگان، تعظيم و اكرام به اهلبيت ـ عليهم السلام ـ بوده است.
2. مامور به سجده تنها فرشته ها بودند نه انسان. زيرا سجده برآدم، سجده به مقام انسانيت به دستور خداوند است. از اينكه مامور فرشته ها بوده اند، ديگر زمينه سجده براي اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نبوده تا به آنها دستور سجده بدهند.
3. در زمان خلقت آدم ـ عليه السلام ـ اهل بيت ـ عليهم السلام ـ موجودي نبودند كه مأمور به سجده گردد. زيرا وجود آنان فقط وجود نوري بود، نه وجود فيزيكي. تا مورد امر و يا نهي قرار گيرد.
امر و نهي به موجودي تعلق مي گيرد كه حيات طبيعي داشته باشد. اهل بيت ـ عليهم السلام ـ از نظر وجود طبيعي از فرزندان آدم ـ عليه السلام ـ هستند، چنانچه كه به رواياتي در اين زمينه اشاره خواهد شد. در زمان خلقت آدم ـ عليه السلام ـ و مأمور شدن فرشتگان جهت سجده بر آن، اهل بيت ـ عليهم السلام ـ به عنوان وجود نوري در پيشگاه خداوند قرار داشتند.
اما اينكه چگونه بوده است، حضرت خضر از حقيقت نوري پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ چنين نقل كرده است:
«خداوند نور محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را از نور خود آفريد. و آن را در جايگاه مخصوص قرار داد. هر شب و روز هزارها مرتبه به او نظر مي افكند، و در هر نظر، نور تازه و بزرگي ديگري به او مي بخشد. اين حقيقت نوري دوازده هزارسال پيش از خلقت آدم ـ عليه السلام ـ بودند».(1) با اين بيان، حقيقت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اهل بيت آن حضرت، در زمان خلقت آدم به عنوان وجود نوري در پيشگاه خداوند بوده اند.
اين بيان، و روايت ديگر قريب به همين مضمون، حكايت از وجود نوري آن خاندان، پيش از آدم دارد، امّا چرا اينگونه بوده ودر آن مرحله حيات طبيعي نداده، اسرار و حكمت آن نزد خداوند است.
امّا همين مضمون از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نيز چنين نقل شده است:
«خلقني الله نورا تحت العرش قبل أن يخلق آدم ـ عليه السلام ـ باثني عشر الف سنة. خداوند مرا پيش از دوازده هزار سال از خلقت آدم خلق كرد و با وجود نوري زير عرش او قرار داشتم».(2)
از اين حقيقت، درباره خود و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نيز چنين فرموده است: خداوند من، علي، فاطمه، حسن و حسين ـ عليهم السلام ـ را پيش از خلق آدم و همچنين، زماني كه نه آسمان بود و نه زمين و نه نور و نه ظلمت و نه شمس و نه قمر خلقت كرده بودند.(3)
اين روايات بيان از حقيقت نوري پيامبر و اهل بيت آن حضرت دارد. با اين وصف، معلوم مي شود كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اهل بيت آن حضرت، پيش از آدم و هم چنين در زمان خلقت آدم، به عنوان نور در پيشگاه خداوند بوده اند.
از سوي ديگر، وجود ناسوتي پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اهل بيت آن حضرت، از فرزندان آدم هستند. بنابراين اگر آن بزرگواران خود از فرزندان آدم هستند در اين صورت سجده آن ها بر آدم ـ عليه السلام ـ زمينه اي نداشته است. چنان كه در باره خلقت ناسوتي و چگونگي قرار گرفتن آنان در صلب آدم رواياتي وارد شده است:
1. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ پس از بيان خلقت نوري و شيوه قرار گرفتن در صلب آدم چنين فرموده است:
«... پس از آن كه خداوند وجود ما را به عنوان نور در زير عرش ظاهر كرده پس از خلقت آدم، اين نور را در صلب آدم قرار داد، سپس آن را به صلب نوح، پس از آن صلبي به صلبي انتقال داد، تا اينكه آن را در صلب عبدالله بن عبدالمطلب قرار داده و از آن خارج شدم... پس از آن كه علامت هايي به من نشان داد فرمود: يا محمد به سوي مردم برو و به آنها بگو «لا اله الاّ الله... ».(4)
2. و هم چنين رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرموده است: «خداوند من و علي را از يك نور آفريد... زماني كه آدم خلق شد، آن را در صلب او قرار داد، آنگاه نوح در كشتي نشست، اين نور در صلب او قرار گرفت... اين نور را خداوند از اصلاب پاك و ارحام طاهره انتقال داد تا به صلب عبدالمطلب رسيد، پس از صلب او آن را بدو نور تبديل كرد، يكي از آنها را به صلب عبدالمطلب و ديگري را به صلب ابوطالب انتقال دادند.
از عبدالله من موجود آمدم و از ابوطالب علي...».(5)
3. امام رضا ـ عليه السلام ـ نيز چنين فرموده است: «خداوند آدم ـ عليه السلام ـ را آفريد و ما را در صلب او به امانت گذاشت و به فرشتگان دستور داد كه به تعظيم و اكرام برآدم سجده نمايند. سجده برآدم، براي خداوند عبوديت، و براي آدم اطاعت، و براي ما كه در صلب آدم قرار داشتيم اكرام بود».(6)
پاورقی:
1. ملاصدرا، تفسير سوره نور، تهران، انتشارات مولي، 1362ش، ص70.
2. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، داراحياءالتراث العربي، 1412ق، ج15، ص5.
3. همان، ص7.
4. همان، ص7، ذيل ح4.
5. همان، ح12.
6. حويزي عبدالعلي، تفسير نورالثقلين، قم، اسماعيليان، 1370ش، ج1 ص41.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات