پاسخ به سؤال شما را از كتاب دانشنامه سياسي، اثر آقاي داريوش آشوري ارائه مي كنيم. اُپوزيسيون (1)، ]از زبان فرانسه، به معناي «مخالفت» يا «مخالفان»[ در معناي وسيع كلمه عبارتست از كوشش اتحاديه ها، حزب ها، گروه ها، دسته ها و افراد براي دستيابي به هدف هايي در جهت مخالفِ هدف هاي دارندگان قدرتِ سياسي، اقتصادي و اجتماعي. خواه با استفاده از شيوه هاي پارلماني خواه با شيوه هاي ديگر، در معناي محدود، «اپوزيسيون» نامي ست براي گروهي كه در نظامهاي حكومت پارلماني به موجب قانون اساسي موجوديت آن به رسميت شناخته شده و در پارلمان گروهي را تشكيل مي دهد كه به حكومت (يا دولت) پيوسته نيست و از آن حمايت نمي كند، ولي با آن خود را به يك قانون اساسي وفادار مي داند. اپوزيسيون پارلماني با شركت در گفت و گوهاي مجلس و با شور قانوني، مطابق شرايطي كه قانون اساسي معين كرده است، در كار حكومت نظارت مستقيم دارد و افكار عمومي را در جريان مي گذارد. مهمترين وظيفة اپوزيسيون آنست كه به انتخاب كنندگان امكاناتِ انتخاب ديگري را نشان دهد و از اين راه امكان انتخابات درست تر را فراهم كند. اپوزيسيون مظهر حكومت احتماليِ آينده است. اينگونه اپوزيسيون جزء مكمّلِ نظامهاي پارلماني در كشورهاي سنتي ليبرال، مانند انگلستان، فرانسه و سوئد است كه معمولاً دو حزب اصلي در آنها وجود دارد كه به نوبت نقش حاكم و اپوزيسيون را به عهده مي گيرند. در نظامهاي يك حزبي اپوزيسيون به صورت رسمي و قانوني وجود ندارد. در اين نظامها هرگونه مخالفت با حزب و دولت حاكم مخالفت با نظم عمومي و قانون اساسي شمرده مي شود. در ايالت متحد امريكا، به سبب نظام رياست جمهوري وجود يك اكثريت يك دست در پارلمان ضروري نيست و نامتمركز بودن حزبها تشكيل فراكسيونهاي يكپارچه را ناممكن كرده است و به همين دليل، در امريكا اپوزيسيون به عنوان يكي از نهادهاي مربوط به قانون اساسي وجود ندارد، و به علت در كار نبودن يكپارچگي فراكسيوني در آن كشور، در مسائل اساسي نمي توان از وجود اپوزيسيون، به معناي محدود كلمه، سخن گفت. نظام رياست جمهوري (نك رئيس جمهور) اين امكان را مي دهد كه اكثريت پارلماني از يك حزب باشد و رئيس جمهور از حزب ديگر و اين دو با يكديگر همكاري كنند و اين وضع بارها در آن كشور پديد آمده است. نخستين اپوزيسيونِ سياسي در سده هاي هجدهم ميلادي در انگلستان با دو گروه (ويگ ها و توري ها) پديد آمد كه از نظر منشاء اجتماعي اختلاف اساسي نداشتند و در بسياري موارد با هم همصدا بودند و جنگ اكثريت و اقليت ميان آن دو و جابجا شدن حزب حاكم و حزب مخالف بيشتر جنبه اختلاف نظر سياسي شخصي داشت تا معناي كلي سياسي. در يك نظام كامل حكومت پارلماني، اپوزيسيون وظايفي را به انجام مي رساند كه در نظريه كلاسيك «تفكيك قوا» براي پارلمان در نظر گرفته شده است، زيرا از زماني كه نظام پارلماني شكل گرفت، همواره رئيس دولت و رهبر اكثريت پارلماني يكي يا باهم متحد بوده اند و اين يگانگي مي تواند نقش پارلمان را، كه نظارت بر اجراي قانون و وضع قوانين مطابق قانون اساسي است، خراب كند. از اين رو، اپوزيسيون وسيله اي مؤثر براي نظارت بر قوه مجريّه به شمار مي آيد.(2)
پاورقی:
1. opposition
2. دانشنامه سياسي، داريوش آشوري، تهران، مرواريد، 1373، ص8.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات