رهروان ولایت ـ دین به عنوان برنامه‌ی سعادت و نجات انسان بایستی از کمال برخوردار باشد. یکی از وجوه کمال دین، به شمول و همه جانبه نگری آن بر می‌گردد. با توجه به آن‌که مخاطب دین انسان است و برای هدایت، سعادت و نجات او آمده و نیز این مهم که انسان دارای دو بعد جسم و روح است؛ پس دین کامل آن دینی است که هر دو بعد را پوشش داده و تغذیه نماید. واقعیت آن است که جسم و روح انسان برای رشد و شکوفایی به محیطی مناسب از بعد بیولوژیک (زیستی) نیازمند است؛ پس دین کامل بایستی این مهم را هم مد نظر داشته و برایش برنامه‌ای داشته باشد.
محیط زیست سالم از نیازهای اساسی و اولیه‌ی انسانی است. متون دین اسلام به عنوان دینی کامل به این امر توجه داشته‌اند؛ بطور نمونه به این روایات در باب محیط زیست بنگرید:
کشاورزی بهترین کار
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «ما فِی الأعمالِ شَیءٌ أحَبُّ إلَی اللَّهِ تَعالی مِنَ الزِّراعَةِ؛ در میان کارها، کاری محبوبتر از کشاورزی، در نزد خدای متعال نیست»[1].
آبادانی مقدم بر مالیات
امام علی (علیه‌السلام) در فرمانشان به جناب مالک اشتر می‌فرمایند: «وَلیَکُن نَظَرُک فی عِمارَةِ الأرضِ أبلَغَ مِن نَظَرِکَ فی استِجلابِ الخَراجِ لأِنَّ ذلِکَ لایُدرَکُ إلّا بِالعِمارَةِ؛ باید توجّه‌ات به آبادی زمین بیش از توجّه به گرفتن خراج باشد؛ چون آن (خراج) جز در نتیجه‌ی آبادانی فراهم نمیآید»[2].
زباله در زباله دان
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «لا تُؤوُوا التُّرابَ خَلفَ البابِ فَإنَّهُ مَأوَی الشَّیاطینِ؛ خاکروبه را پشت در منزل نریزید؛ زیرا جایگاه شیاطین است»[3].
کاشت نهال، بهترین کار
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «اِزرَعُوا و اغرِسُوا وَاللَّهِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَجَلَّ و لا أطیَبَ مِنهُ؛ زراعت کنید و درخت بکارید؛ به خدا قسم آدمیان کاری برتر و پاکتر از این نکردهاند»[4].
زندگی سالم در سایه‌ی محیط زیست سالم
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «لا تَطیبُ السُکنی إلّا بِثَلاثٍ: الهَواءِ الطَّیِّبِ وَ الماءِ الغَزیرِ العَذبِ و الأرضِ الخَوّارَةِ؛ زندگی جز با سه چیز خوش نمیشود؛ هوای پاک، آب فراوان گوارا و زمین نرم و سست (آماده برای کشت)»[5].
چمن کاری لازم است.
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «النَّظَرُ إلَی الخُضرَةِ نُشرَةٌ؛ نگاه کردن به سبزه، موجب شادابی است»[6].
آب تصفیه شده
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «لاتُفسِدْ عَلَی القَومِ ماءَهُم؛ آب مورد نیاز مردم را آلوده نکن!»[7].
جاده‌هایی بدون دست انداز
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «لَقَد کانَ عَلیُّ بنُ الحُسَینِ – علیه السلام – یَمُرُّ عَلَی المَدَرَةِ فی وَسَطِ الطَّریِقِ فَیَنزِلُ عَن دابَّتِهِ حَتّی یُنَحِّیَها بِیَدِهِ عَنِ الطَّریقِ؛ امام سجّاد (علیه السلام) هرگاه در میان راه به کلوخی بر میخورد، از مرکب پیاده میشد و با دستش آن را از راه دور میکرد»[ 8].
قطع درخت = بارش عذاب
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «لاتَقطَعُوا الثِّمارَ فَیَبعَثَ اللَّهُ عَلَیکُم العَذابَ صَبًّا؛ درختان میوه را قطع نکنید که خداوند بر شما عذاب فرو میریزد»[9].
تقوی = حفظ محیط زیست
امام على علیه السلام : «اِتَّقُوا اللَّهَ فى عِبادِهِ وَ بِلادِهِ فَاِنَّکُمْ مَسْؤولونَ حَتّى عَن البِقاعِ وَ الْبَهائِمِ؛ تقواى الهى را درباره بندگان خدا و شهرهاى او رعایت کنید؛ زیرا حتى از اماکن و حیوانات از شما سؤال خواهد شد»[10].
منابع
[1]. مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۴۶۱.
[2]. نهج البلاغه، نامه ۵۳.
[3]. علل الشرائع، ج ۲، ص ۵۸۳.
[4]. بحار الأنوار، ج ۱۰۳، ص ۶۸.
[5]. تحف العقول، ص ۳۲۰.
[6]. نهج البلاغه، حکمت ۴۰۰.
[7]. کافی، ج ۳، ص ۶۵.
[8]. بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۵۰.
[9]. کافی، ج ۵، ص ۲۹۴.
[10]. نهج البلاغه، از خطبه ۱۶۶.