چکیده:در سال 328 هجری قمری مصادف با شروع غیبت کبری زمین شرق بغداد جسم عالمی را در خود جای داد که نوشتار او چراغی برای اهل ایمان هست[۱]. اهمیت کتاب او بقدری بوده و هست که در میان مردم شایع شد، امام زمان عجل الله تعالی فرجه در باره این کتاب گفته‌اند: « الکافی کافٍ لشیعتنا»[۲].
در سال 328 هجری قمری مصادف با شروع غیبت کبری زمین شرق بغداد جسم عالمی را در خود جای داد که نوشتار او چراغی برای اهل ایمان هست[۱]. اهمیت کتاب او بقدری بوده و هست که در میان مردم شایع شد، امام زمان عجل الله تعالی فرجه در باره این کتاب گفته‌اند: « الکافی کافٍ لشیعتنا»[۲].
ابوجعفر محمدبن یعقوب بن اسحاق رازی یا همان کلینی در سال ۲۵۸ هجری قمری در روستایی به نام کلین در نزدیکی شهر ری امروزی چشم به جهان گشود شاید کسی فکر نمی‌کرد کتاب یک روستایی جزو مهمترین کتاب‌های شیعیان قرار گیرد.
در این نوشتار در صدد بیان زندگی وی نیستیم چرا که اهل قلم به اندازه کفایت به آن پرداخته‌اند. لکن چرایی اهمیت یافتن کتاب وی و چرایی شایع شدن نظر امام عصر پیرامون آن قابل تشریح وتبیین است.
برای اینکه بتوانیم تصوری از این کتاب داشته باشیم ابتدا باید منابع آن را بررسی کنیم چرا که ارزش یک کتاب به مطالب و منابع آن می‌باشد. در اینجا باید گفت کتاب کافی با موضوعیت جمع آوری روایات اهل بیت علیهم‌السلام بوده و منابع آن جزوات چهارصد گانه یا همان -اصول اربعه مأه- می‌باشند. برای بیان اهمیت این اصول باید بدانیم که با توجه به رویکرد ضدنقل حدیث و روایت بعضی از حاکمان صدر اسلام، حفظ و نگهداری حتی یک حدیث از خطر بالایی برخوردار بوده است به نحوی که بیان روایت از امامان معصوم منجر به اعدام شخص می‌شد، چه رسد به کشف دست نوشته‌های روایی که در بین یاران امامان معصوم به اصول چهارصدگانه معروف بوده اند؛ لذا باتوجه به این نکات متوجه می‌شویم که منابع مرحوم کلینی از چه مقام و ارزش بالایی برخوردار بوده است.
علاوه بر منابع استفاده شده نحوه تألیف این کتاب نیز قابل دقت و بررسی می‌باشد چرا که مرحوم کلینی بازنویسی احادیث را با رویکرد باب بندی و موضوع بندی جمع آوری کرده است. به این صورت که روایات اصول چهارصد گانه را در پیش روی خود گذاشته و با توجه به موضوعات مطرح شده در آن‌ها به تقسیم بندی و باب بندی پرداخته است؛ به نحوی که در مقام مثال روایات با موضوع قیامت و معاد از دیگر روایات مجزا بوده و تحت عنوان معاد دسته بندی شده است.
این نوع بازنویسی احادیث به دست ایشان موجب تجمیع و حفظ روایات از یک سو و از سوی دیگر سهولت وآسانی مراجعه به روایات شده است.
لذا باتوجه به این بیانات متوجه می‌شویم که ادعای بعضی از عالمان در رابطه با انتساب عبارت [ الکافی کافٍ لشیعتنا] به معنی –کتاب کافی شیعیان مارا کفایت می‌کندـ بی راه نبوده ومتین می‌باشد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت
[۱] ریحانة الادب، ج۸، ص۸۰
[۲] مستدرك الوسائل، محدث نوري ،ج 3 ،ص 533.