چکیده: ماه رمضان ماه مهمانی خدا می‌باشد و برای ورود به آن نیاز به تهیهٔ مقدماتی است تا احترام آن مهمانی و میزبان حفظ گردد. ماه شعبان هم مقدمه‌ای لازم برای ورود به مهمانی خداست.
رهروان ولایت ـ هر کس به مهمانی دعوت می‌شود، قبل از رفتن به مهمانی خود را آمادهٔ شرکت در آن می‌کند. ماه رمضان ماه مهمانی خدا می‌باشد و برای ورود به آن نیاز به تهیهٔ مقدماتی است تا احترام آن مهمانی و میزبان حفظ گردد. ماه شعبان هم مقدمه‌ای لازم برای ورود به مهمانی خداست. شعبان ماهی مبارک، بزرگ و منسوب به پیامبر اعظم است که در رحمت الهی پیچیده شده، ماهی که نبیّ مکرم اسلام ـ صل الله علیه و آله ـ در آن به روزه مشغول بودند. ماهی که اعیاد بزرگی را در خود جای‌داده است. ولادت امام حسین،حضرت اباالفضل و امام سجاد و البته میلاد حضرت بقیة‌الله اعظم امام مهدی علیهم صلوات الله از آن دست است. با بررسی روایات می‌توانیم احادیث نورانی زیادی را دربارهٔ فضیلت این ماه بیابیم؛ مطمئناً بیان این فضایل برای آماده‌سازی بندگان جهت حضور در مهمانی بزرگ الهی در ماه رمضان است. وقتی شعبان را مقدمه‌ای برای ماه رمضان دانستیم؛ می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که روزه در این ماه از اجر و ارزش بی‌نظیری برخوردار است. این مهم در احادیث زیادی مطرح‌شده و در سیرهٔ اهل‌بیت هم جاری بوده است. مثلاً پیامبر خدا در فضیلت روزهٔ آن فرموده‌اند: «شَعْبَانُ شَهْرِی وَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ فَمَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ شَهْرِی کُنْتُ شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ[۱]: شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداست. هر کس یک روز از ماه مرا روزه بدارد، من شافع او در روز قیامت می‌شوم.»
ارزش روزه در این ماه از زبان ائمه ـ علیهم‌السلام ـ به‌طور مرتب تکرار شده است. ازاین‌رو در روایتی از حضرت صادق می‌بینیم که حضرت فرموده‌اند: «هنگامی ماه شعبان فرا می‌رسید، جدم امام سجاد اصحاب و یاران خود را جمع می‌کرد و چنین می‌فرمود: ای اصحاب من، می‌دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) می‌فرمود: شعبان ماه من است پس روزه بدارید برای دوستی و محبت پیامبر خود و برای تقرّب و نزدیک شدن به پروردگار، به‌حق آن خدایی که جان علی بن الحسین به‌دست قدرت اوست، سوگند یاد می‌کنم که از پدرم حسین بن علی شنیدم که او نیز از پدرش امیرالمؤمنین شنیده است،که می‌فرماید: «هر کس روزه بدارد ماه شعبان را برای محبّت پیامبر (ص) و تقرّب به‌سوی خدا، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت و بزرگواری خود در قیامت نزدیک گرداند و بهشت را بر او واجب نماید».[۲]
ائمه ـ علیهم‌السلام ـ علاوه بر آنکه اصحاب را امر به روزهٔ ماه شعبان می‌کردند؛ به اصحاب این دستور را می‌دادند که خانواده و اطرافیانشان را هم دعوت به این مهم نمایند. مثلاً امام صادق به یکی از اصحابش به نام صفوان جمال می‌فرماید: «وادار کن کسانی را که در اطراف تو هستند به روزه ماه شعبان». در ادامه صفوان عرض می‌کند: فدایتان شوم. مگر در فضیلت آن چیزی می‌بینید؟ و امام جواب دادند: «بلی به درستی‌که رسول خدا هرگاه می‌دید هلال ماه شعبان را، امر می‌فرمود به منادی که در مدینه ندا کند: ای اهل مدینه من از جانب خداوند به‌سوی شما مبعوث شدم آگاه باشید که شعبان ماه من است. پس خدا رحمت کند کسی را که مرا بر ماه من یاری کند یعنی روزه بدارد».[۳]
البته اعمال زیادی در ماه شعبان واردشده ولی روزهٔ مستحبی درماه شعبان به‌عنوان مقدمهٔ رمضان نمود بیشتری دارد. به‌هرحال برای کسب آمادگی روحی جهت شرکت در مهمانی خدا می‌بایست از اعمال دیگری نیز بهره برد. در این زمینه نیز احادیث زیادی واردشده و آنچه که از مجموع روایات استفاده می‌شود این است که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است. از امام صادق دربارهٔ بهترین اعمال در این ماه سؤال شد و ایشان صدقه دادن و استغفار را معرفی نمودند.[۴] ذکرهای خاصی هم برای استغفار در این ماه از ائمه بزرگوار نقل‌شده که همگی بیانگر اهمیت توبه در این ماه شریف است.
دعا و مناجات، توبه و استغفار و البته قرائت روزانهٔ صلوات شعبانیه به همراه نمازهایی که در ضمن آسانی ثواب‌هایی بی‌بدیل دارد؛ همگی برای کسب آمادگی برای استفادهٔ هر چه بیشتر از ماه خدا واردشده است و نوید زیباترین هدیه و عیدی در روز عید فطر و پس از پایان رمضان المبارک را دارد. بنابراین برای استفادهٔ هرچه بیشتر از این فرصت الهی بسیار بایسته است به کتابی مثل مفاتیح‌الجنان بخش اعمال ماه شعبان سر زد و از اعمال این ماه آگاهی یافت.
.............
پی‌نوشت
[۱] - وسائل الشیعة ج: ج: ۱۰ ص ۴۹۸
[۲] - مفاتیح الجنان: ص ۲۵۸.
[۳] - مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج ۲، ص ۸۲۵
[۴] - الخصال، ج ۲، ص ۶۰۵.