چکیده: سوالی که ممکن است به ذهن انسان خطور کند این است که به راستی این چه نوع میهمانی است که خداوند برپا کرده است که شدیدترین محدودیت‌ها را برای انسان اعمال کرده و او را از همه چیز، حتی از لذّت‌های حلال نیز محروم ساخته است؟!!
روزه و روزه‌داری یکی از بالاترین و زیباترین هدیه‌های خداوند تبارک و تعالی است که به بندگانش ارزانی داشته است. ماه رمضان بهترین و ارزشمندترین ماه در طول سال است که خداوند بندگانش را در این ماه به میهمانی خود دعوت می‌کند و در آن روزها و شب‌ها را آن‌چنان برای اهل عالم عزیز گردانیده است که نور و تشعشع آن تمامی آسمان و ملکوت را فرا گرفته است.
امّا سوالی که ممکن است به ذهن انسان خطور کند این است که به راستی این چه نوع میهمانی است که خداوند برپا کرده است که شدیدترین محدودیت‌ها را برای انسان اعمال کرده و او را از همه چیز، حتی از لذّت‌های حلال نیز محروم ساخته است؟!
برای آن‌که به پاسخ این سوال دست یابیم، ابتدا باید حقیقت انسان و هدف خلقت او را بشناسیم. اساساٌ تا وقتی که انسان را درست معنا نکنیم، نمی‌توانیم درک صحیحی از مسائل هستی شناختی و دین و شریعت داشته باشیم.
خداوند انسان را برای هدف ویژه‌ای خلق کرده است و آن رسیدن به سعادت و خوش‌بختی حقیقی است. حال برای رسیدن به این سعادت و خوش‌بختی، دو راه بیشتر پیش روی انسان وجود ندارد.
1. خود انسان مسیر این خوش‌بختی را با تکیه بر علم و آگاهی و عقل خود مشخص کند. امّا مساله همین است که آیا انسان قدرت آن را دارد که خیر و شر و سعادت خود را تشخیص دهد.
حقیقت این است که انسان برای رسیدن به این امر، حداقل نیازمند به 5 دسته اطلاعات تخصصی است : 1. شناخت جسم 2. شناخت روح 3. شناخت رایطه جسم و روح 4. شناخت عالم طبیعت 5. رابطه بین جسم و روح با عالم طبیعت.
و حال آن که بشر در هیچ یک از این 5دسته، اطلاعات کامل و صحیحی ندارد و چنان‌چه اگر تمام ابعاد وجودی او شناخته نشود، نیازهای او نیز شناخته نمی‌شود و بدون آن هرگز نمی‌توان برنامه درستی در جهت رسیدن به خوش‌بختی و سعادتش پیدا کرد.
2. حال که خود انسان از تعیین راه سعادتش عاجر است، تنها یک راه وجود دارد و آن مراجعه به خالق انسان و این جهان می‌باشد. چرا که او خالق است، علیم و حکیم است و کار عبث و بیهوده انجام نمی‌دهد.
خداوند نیز انسان را به صورت دو بعدی آفریده است: 1. بعد جسمانی( طبیعی و حیوانی) 2. بعد روحانی(فطری و الهی) چنان که قرآن کریم می‌فرماید:«وَ بَدَأَخَلْقَ الانسنِ مِن طِینٍ؛ ثمَّ جَعَلَ نَسلَهُ مِن سلَلَةٍ مِّن مَّاءٍ مَّهِینٍ؛ ثُمَّ سوَّاتُ وَ نَفَخَ فِیهِ مِن رُّوحِهِ [سجده7-9] و آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد؛ سپس نسل او را از عصارهاى از آب ناچیز و بىمقدار آفرید. سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خویش در او دمید».
نکته مهم دیگر آن است که حقیقت انسان روح است نه جسم و آن‌چه که در عالم منشا اثر است روح است و اساسا جسم بدون روح هیچ‌گونه خاصیّت و اثری ندارد.
حال به پاسخ سوال ابتدایی می‌رسیم که خداوند دین و احکام شریعت و محدودیّت‌ها به خصوص ماه رمضان را قرار داده است تا بدین وسیله روح از دام طبیعت و حیوانیت رها شود، و از حالت بالقوه به حالت بالفعل درآید، چرا که تمایلات نفسانی و شهوات هرگز اجازه بزرگ شدن به روح را نمی‌دهند و روزه باعث می‌شود تا روزهدار با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و... چشم بپوشد، و عملًا ثابت كند كه او هم‌چون حيوان دربند اصطبل و علف نيست، او مىتواند زمام نفس سركش را به دست گيرد، و بر هوس‌ها و شهوات خود مسلط گردد.
خلاصه آن‌که روزه (و تمامی احکام شریعت) انسان را از عالم حيوانيت ترقى داده و به جهان فرشتگان و ملکوت صعود مىدهد. در حقيقت بزرگ‌ترين فلسفه روزه همين اثر روحانى و معنوى است که موجبات رشد و ترقی روح و نزدیکی و شباهت با خداوند تبارک و تعالی را فراهم می‌سازد، و این خود نگه‌داری از حلال‌ها، تمرینی است برای آن‌که اراده انسان قوی گردد تا راحت‌تر بتواند از حرام‌ها دست بکشد و به او توان مبارزه و مقاومت با حوادث سخت مىبخشد، و بدین واسطه بر قلب انسان نور و صفا مىپاشد.
بنابراین آن بخشی که در این میهمانی شرکت می‌کند روح انسان است نه جسم. و این روح انسان است که در ماه مبارک رمضان مخاطب خداوند قرار می‌گیرد و از نعمت‌ها و غذاهای معنوی فراوانی که در این ماه تدارک دیده شده استفاده می‌نماید. چه میهمانی زیباتر و بالاتر از این‌که خداوند همۀ هر آن‌چه که برای عیش و نوش معنوی و رسیدن به قرب الهی نیاز است را محیا ساخته و ضریب چند صد برابری برای اعمال قرار داده تا جایی که ثواب تلاوت یک آیۀ قرآن برابر با یک ختم قرآن است وحتی خواب و نفس کشیدن نیز در این ماه عبادت محسوب می‌شود.
باشد که بتوانیم از این همه لطف و رحمت بی‌پایان حق تعالی در این ماه استفاده کنیم.