چکیده: در زمان ساسانيان نيز حجاب سختي حكمفرما بوده است. در ايران ساساني تنها پوشيدگي زن نبوده است بلكه مخفي نگه داشتن زن بوده است. خود سري موبدان و شاهزادگان آن دوره به قدري بوده كه اگر كسي زن زيبائي در خانه داشت نمي گذاشت كسي از وجودش آگاه شود و حتي الامكان او را پنهان مي كرد زيرا اگر معلوم مي شد...
حجاب در ايران قديم، هندوستان، آسيا و اروپا قبل از ظهور اسلام چگونه بوده است لطفاً توضيح دهيد؟
پاسخ:
نوشته حاضر روند پوشش قبل از اسلام را مورد بحث قرار داده و روشن است كه در اين مختصر نمي توان مسأله را به طور گسترده بحث نمود بنابراين براي مطالعه بيشتربه كتاب هايي كه آخر بحث معرفي شده نيز رجوع كنيد.
حجاب در ايران باستان و در ميان قوم يهود و احتمالاً در هند وجود داشته است و از آنچه در قانون اسلام آمده سخت تر بوده است. اما در جاهليت عرب حجاب وجود نداشته و به وسيلة اسلام در عرب پيدا شده است.
حجاب در ايران باستاندر زمان ايران باستان زنان منزلتي عالي داشتند و با كمال آزادي و با روي گشاده در ميان مردم آمد و شد مي كردند. پس از داريوش مقام زن ـ مخصوصاً در ميان ثروتمندان ـ تنزل پيدا كرد. زنان فقير چون براي كار كردن ناچار بودند در ميان مردم آمد و شد كنند آزادي خود را حفظ كردند ولي در مورد زنان ديگر گوشه نشيني زمان حيض كه بر ايشان واجب بود رفته رفته امتداد پيدا كرد و سراسر زندگي اجتماعيشان را فرا گرفت. و اين خود مبناي پرده پوشي در ميان ايرانيان باستان به شمار مي رفت. زنان طبقات بالاي اجتماع جرأت آن را نداشتند كه جز بر تخت روان روپوش دار از خانه بيرون بيايند و هرگز به آنان اجازه داده نمي شد كه آشكارا با مردان آميزش كنند. زنان شوهردار حق نداشتند هيچ مردي را حتي پدر و برادران خود را ببينند و نقشهائي كه از ايران باستان بر جاي مانده هيچ صورت زني در آن ديده نمي شود و نامي از زن وجود ندارد. چنانچه پيداست حجاب سختي در ايران باستان حكمفرما بوده است چنانچه حتي پدران و برادران هم نسبت به زن نامحرم شمرده مي شدند.(1)
در زمان ساسانيان نيز حجاب سختي حكمفرما بوده است. در ايران ساساني تنها پوشيدگي زن نبوده است بلكه مخفي نگه داشتن زن بوده است. خود سري موبدان و شاهزادگان آن دوره به قدري بوده كه اگر كسي زن زيبائي در خانه داشت نمي گذاشت كسي از وجودش آگاه شود و حتي الامكان او را پنهان مي كرد زيرا اگر معلوم مي شد كه چنين زن زيبائي در خانه اش هست ديگر مالك او و احياناً مالك جان خودش هم نبود و شاهزادگان و موبدان آن زن را تصاحب مي كردند.
حجاب در هندوستاندر هند نيز حجاب سخت و شديدي وجود داشته ولي درست معلوم نيست كه قبل از نفوذ اسلام در هند وجود داشته است يا بعد از نفوذ اسلام در هند رواج پيدا كرده است. هندوهاي غيرمسلمان تحت تأثير مسلمانان مخصوصاً مسلمانان ايراني حجاب زن را پذيرفته اند. اگر تمايل به رياضت و ترك لذت را يكي از علل پديد آمدن حجاب بدانيم بايد قبول كنيم كه هند از قديمي ترين ايام حجاب را پذيرفته است كه بعيد به نظر مي رسد.(2)
آن چه مسلم است اين است كه حجاب هندي نيز نظير حجاب ايران باستان سخت و شديد بوده است.
حجاب در اروپادر مورد اروپا قبل از اسلام فقط در بعضي موارد، به رعايت حجاب در آن اشاره شده مثل روم كه بعضي از بزرگان تاريخ به آن اشاره دارند. ولي در اروپا چيزي كه مشخص است هرچه كه به طرف عصرحاضر آمده ايم حجاب براي زن كمتر شده است تا جائي كه در بعضي نقاط اروپا به راحتي به صورت عريان زن در اجتماع ديده مي شود.
نتيجة كلام اينكه در مورد ايران در سه عصر اسنادي وجود دارد كه حجابي سخت تر از اسلام وجود داشته است كه عبارتند از:
1. در زمان ايران باستان به تصاويري از بانوان ايراني بر مي خوريم كه علاوه بر لباس، بدن خود را با چادري كه شبيه چادر زن امروزي است مي پوشاندند.
2. زنان عهد هخامنشي و اشكاني عموماً چادر بر سر داشته و پيراهن هاي بلندي داشتند كه تا مچ پاي آنان را مي پوشاند.
3. زنان عهد ساساني گاهي چادر گشاد و پرچين بر سر مي كردند كه تا وسط ساق پا مي رسيده است. نقش هائي از بانوان ساساني در بشقاب هاي نقره ساخته شده نشان مي دهد كه هر يك از بانوان چادري به خود پيچيده اند.
به هر حال آنچه مسلم است اين است كه قبل از اسلام حجاب وجود داشته و اسلام مبتكر آن نيست اما اسلام آن را متعادل ساخت و ميزان و حد آن را مشخص كرد.
نكته:
در پايان آن چه كه قابل ذكر است اين كه در ملت هاي باستان، فلسفه ها و علت هاي مختلفي براي حجاب وجود داشته است. از جمله:
1. ميل به رياضت و دوري از دنيا
2. عدم امنيت و عدالت اجتماعي
3. پدرشاهي و تسلط مرد بر زن و استثمار نيروي وي در جهت منابع اقتصادي مرد
4. حسادت و خود خواهي مرد
5. عادت زنانگي زن و نگرش غلط به او در اين ايام
اما فلسفه حجاب و علت حجاب در اسلام، كاملا متفاوت با ملت هاي باستان مي باشد، حجاب در اسلام از يك مسأله كلي تر ريشه مي گيرد و آن اختصاص لذت جويي هاي جنسي به محيط خانه و خانواده مي باشد. هدف اسلام از وضع قانون حجاب، فراهم آوردن آرامش رواني براي افراد جامعه، استحكام پيوند خانوادگي، استواري اجتماع، حفظ ارزش و احترام زن، مي باشد.
پاورقی:
1. مطهري، مرتضي، مسئلة حجاب، انتشارات صدرا، چاپ چهل و چهارم، 1375، ص 25-24.
2. همان، ص 27-26.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات