چکیده: چرا بنده خدا و مسلمانی که دین پیامبر خدا را پذیرفته باید به این مرحله برسد که مثلا نماز و روزه را بپذیرد ولی خمس را قبول نداشته باشد و بگوید: مال است، جان نیست که آسان بتوان داد؟
حضرت آیت الله جوادی آملی در درس اخلاق فرمودند: «خیلی ها اسلام آدامسی دارند که تا زمانی که در دهن آنها مزه دارد لازم دارند. آدامس مقداری لذیذ است ولی بعد از اندکی انسان آن را تف می کند و دور می ریزد..»[1]
این کلام اشاره به حدیث نورانی امام حسین (علیه السلام) دارد که می فرمایند:«إِنَّ النَّاسَ عَبِيدُ الدُّنْيَا وَ الدِّينُ لَعْقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ يَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَايِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّيَّانُونَ/به راستى كه مردم بنده دنيا هستند و دين لقلقه زبان آنهاست، تا جايى كه دين وسيله زندگى آنهاست، دين دارند و چون در معرض امتحان قرار گيرند، دينداران كم مى شوند.»[2]
حال سوال این است، چرا این کلام که در سال 61 هجری به زبان معصوم جاری شد، هنوز هم بوی تازگی دارد و با نگاه روانشناسی زندگی مردم امروز را تحلیل می کند.
فراز اول کلام بحث بنده دنیا بودن انسان را اشاره دارد، اما آیا بنده دنیا بودن اجتناب ناپذیر است یا این تحلیل عامیانه -که البته برداشتی از کلام معصوم است- که ما فرزند دنیا هستیم و فرزند هم مادرش را دوست دارد، درست است؟
بله امام علی (علیه السلام) در خطبه 42 نهج البلاغه شریف می فرمایند:«آگاه باشید که آخرت روى نموده است، و براى هر یک از دنیا و آخرت فرزندانى است. شما از فرزندان آخرت باشید، نه از فرزندان دنیا؛ زیرا هر فردى در آخرت به پدرش ملحق میشود.»[3] پس این دلیل نمی شود که ما خود را فرزند دنیا بدانیم. امام فرمود برای دنیا و آخرت فرزندانی است و امر کردند شما فرزند آخرت باشید، یعنی برای آخرت زندگی کنید و آخرت را دوست داشته باشید.
پس ما ناچار به دنیا نیستیم و می توانیم برای آخرت زندگی کنیم. این خود نکته مهمی است چون در این روزگار به خاطر سختی معیشت و مشکلات، دیده می شود مومنان گرفتار دنیا شده و وقتی حرفی از آخرت می زنیم، با پاسخ سختی زندگی در دنیا مواجه می شویم.
ذکر مثال برای برای درک لذّات دنیا و عدم تعلق به ان جالب است. مثال لذّتهای دنیا مانند لیموی شیرین است که اولش شیرین است و آخرش کمی تلخ. که این تلخی خود هشداری برای فهم بهتر از نعمتهای دنیا است. اما بعضی افراد لذات دنیا مثل شیرینی خامه ای تصور کردند و همیشه آن را شیرین می دانند که این خود باعث تعلق آنها به دنیا شده است.
و ابو سعید ابوالخیر چه زیبا سرود:
حال عالم سر بسر پرسیدم از فرزانه‌ای
گفت: یا خاکیست یا بادیست یا افسانه‌ای
گفتمش، آن کس که او اندر طلب پویان بود؟
گفت: یا کوریست یا کریست یا دیوانه‌ای[4]
در فراز بعد که امام دین را لغلغه زبان بعضی می دانند، تایید این کلام خدا در قرآن می باشد که می فرماید:
«..وَ يقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَ يُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلاً[نساء.150] و می گويند که بعضی را می پذيريم و بعضی را نمی پذيريم و می خواهند در اين ميانه راهی برگزينند.»
اما چرا بنده خدا و مسلمانی که دین پیامبر خدا را پذیرفته، باید به این مرحله برسد که مثلا نماز و روزه را بپذیرد ولی خمس را قبول نداشته باشد و بگوید: مال است، جان نیست که آسان بتوان داد؟
این همان خطری است که امام حسین (علیه السلام) در مردم سال 61 هجری و امت بعد رسول خدا می دید.
چند علت معمولا انسان را به اینجا می رساند:
1- عدم شناخت صحیح از دین و برنامه های آن و عاقبت دین داری
همه خوب می دانیم که گرفتاری امروز بشر ندانستن و جهل است و بسیار دیدیم و شنیدیم که افراد با خواندن قرآن یا کتاب های معرفتی هدایت شده اند و برای همین است امام علی (علیه السلام) فرمودند:«مردم دشمن آن چيزي هستند كه بدان جاهلند.»[5] و امروزه هم این جاهلیت مدرن حکایت از جهل مردم به مبدا و معاد دارد.
2- تطبیق ناصحیح دین با نگاه به دین داران ناقص
معمولا انسان دچار این خصلت هست که با دیدن یک نفر، بقیه را مثل همان یک نفر می بیند و یا اگر فردی به ظاهر مسلمان را با عیب و اشکال ببینند، آنرا حمل بر اسلام می کنند و می گویند: «این هم از اسلام شما و ...». این داستان قدیمی بشر بوده که ساده اندیش و زود باور بوده است که این بهترین ابزار برای استعمار و ظلم و طاغوت در طول تاریخ بوده و خداوند هم در قران بسیار به آن اشاره کرده است. این ساده نگری گاهی به حدی می رسید که که بعضا شنیده می شود مردم کاری که بویی از خدا نبرده اند را از مسلمانانی که مثلا کمی در رعایت نظم و ...مشکل دارند، بهتر می دانند و می گویند:«غربی ها از ما مسلمان تر هستند.» در حالی امام علی (علیه السلام) سالها قبل این نکته و کد دستوری برای برداشت درست را به ما داده است. ایشان فرمودند:«حق با افراد شناخته نمی شود، اول حق را بشناس و بعد اهل حق را»[6]
پس نبایدحق یا کار درست یا دین صحیح از روی افراد و دین داران برداشت کرد و اول باید تعریف دقیق از دینداری و حق مداری را دانست و بعد ان را بر افرادش تطبیق داد.
و زیبا سرود شاعر:
آبـادي ميخــانه ز ويــرانــي ماست
جــمعيت كــفر از پــريــشاني ماست
اســــلام به ذات خود ندارد عيبي
هر عيب که هست از مسلـمانــي ماست
-----------------------
پی نوشت:
[1]. دین آنلاین
[2]. تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، ص245، تاريخ وفات مؤلف: قرن4، محقق/مصحح: غفارى،على اكبر، ناشر: جامعه مدرسين، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1404 ق.
[3]. «كُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ وَ لَا تَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا فَإِنَ كُلَ وَلَدٍ سَيُلْحَقُ بِأُمِّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.» نهج البلاغة (للصبحي صالح)، شريف الرضي، محمد بن حسين، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق، محقق/مصحح: صالح، صبحي، خطبه42 ص 84.
[4]. سایت گنجور، ابوسعید ابوالخیر، ابیات پراکنده
[5]. «النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُو» نهج البلاغة (للصبحي صالح)، شريف الرضي، محمد بن حسين، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق، محقق/مصحح: صالح، صبحي، حکمت 172.
[6]. «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ: الْحَقُّ لَا يُعْرَفُ بِالرِّجَالِ اعْرِفِ الْحَقَ تَعْرِفْ أَهْلَهُ» إرشاد القلوب إلى الصواب( للديلمي)، ديلمى، حسن بن محمد، ج2 ص 296، تاريخ وفات مؤلف: 841 ق، ناشر: الشريف الرضي، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1412 ق.