چکیده:اخلاق انتخاباتی فراموش نشود. چه کاندیدا چه رای دهندگان!
در این نوشتار کوتاه، با توجه به دو عبارت کوتاه از آیات نورانی قرآن کریم و روایات مرتبط با آنها، به دوویژگی "وجود تفاوت‌ها در بین انسان‌ها" و نیز " تطابق وظایف با توانایی‌ها" خواهیم پرداخت.
آن‌گاه از این راه، وظایف کاندیداها و رای دهندگان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
وجود تفاوت‌ها در بین انسان‌ها
خداوند متعال انسان‌ها را با استعدادها و توانمندی‌های متفاوت خلق کرده است و می‌فرماید:« وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْوارا[نوح/14] اوست كه شما را به اشكال و احوالى مختلف آفريد.»
اگر بخواهیم این تفاوت‌ها را تقسیم‌بندی کنیم؛
دسته‌ی اول، تفاوتهای ظاهری هستند که مربوط به جسم انسان‌ها میشوند که از لحاظ رنگ و قیافه و زبان و... با هم متفاوتند و قرآن نیز به این مطلب اشاره‌هایی دارد از جمله اینکه می‌فرماید:« يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا [حجرات/13] اى مردم! ما شما را از يك مرد و زن آفريديم و شما را تيرهها و قبيلهها قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد (اينها ملاك امتياز نيست،)» همان‌طور که درا ین آیه نیز می‌بینیم این تفاوتهای ظاهری به هیچ وجه ملاک و معیار برتری نیستند.
دسته‌ی دوم تفاوتهای غیر از دسته‌ی اول است که برای مثال می‌توان به استعداد فکری، قدرت مالی و... اشاره کرد. از آن‌جا که این نوع تفاوت‌ها باعث توانمندی بیشتر افراد در انجام کارهای مختلف می‌شود قطعا دور از عدالت الهی است که تکلیف همه را یکسان و به یک اندازه قرار دهد و تفاوتی بین آن ها قائل نشود.
تطابق وظایف با توانایی‌ها
و به همین جهت هر کس را به اندازه‌ی وسع و توانش تکلیف بر عهده‌ی او گذاشته است و فرمود:« وَ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها [مومنون/62] و ما هيچ كس را بيش از توانايىاش تكليف نمىكنيم»
از این دو آیه قرآن نتایجی را برای استفاده در انتخاب صحیح کاندیدای مورد نظر به دست می‌آوریم.
قسمت اول در مورد وظایف خود کاندیداهاست و مطلب دوم در رابطه با وظایف رای دهندگان.
وظایف کاندیداهای انتخابات
1- خودشناسی! بهتر از تخریب
نکته‌ای که از آیه اول استفاده و برداشت می‌شود این است که یک کاندیدای الگو، کسی است که اصل تفاوت را قبول داشته باشد به این معنا که به هیچ وجه در مقام مقایسه‌ی خود با دیگر کاندیداها، نقاط قوّت و برتری دیگران را نسبت به خود، انکار نکند و البته از طرفی هم خود را در تبلیغات انتخاباتی منفعل نپندارد؛ چرا که قطعا او نیز برتری‌هایی بر دیگر کاندیداها دارد که توجّه به این برتری‌ها می‌تواند او را از تخریب دیگران دور نگاه دارد و باعث شود تا تمام همّت و تمرکز خود را بر برتری‌های خود معطوف کرده و نهایتا بتواند به خوبی امتیازهای خود را نسبت به رقبا، به مردم بنمایاند.
نکته ای که از آیه‌ی دوم مورد استفاده کاندیداها قرا می‌گیرد این است که؛ یک کاندیدای الگو کاری به نتیجه ندارد و تمام تلاش خود را انجام می‌دهد و نهایتا نیز اگر انتخاب نشد این اعتقاد را دارد که مسئولیتی از روی دوش او برداشته شده است زیرا پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: « كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِه[1] همه شما همچنان‌که چوپان نسبت به گله‌اش مسئول است مسئولید». از این جهت باید شاکر خداوند باشد که تمام تلاش خود را انجام داده است.
وظایف رای دهندگان
قسمت بسیار مهم انتخابات مربوط به وظایف رای دهندگان است و اینکه آنها به خوبی بتوانند در تشخیص وظیفه خود و انجام آن به بهترین شکل موفّق باشند.
نکاتی که از آیه ی اول در این رابطه قابل توجه است به شرح ذیل است:
1- اخلاق و تقوا
بدانیم که ما هم در مورد تبلیغات برای کاندیدای مورد نظر خود باید اخلاق و تقوا و اصول انسانی و اسلامی را رعایت کنیم. لذا از تخریب دیگر کاندیداها به هر شکل و نیز دروغ‌پردازی ها و توصیفات غیرواقعی و غیرمستند در مورد کاندیدای مورد حمایت خود بپرهیزیم. همیشه در ذهن خود داشته باشیم که هیچ چیز به اندازه‌ی دوری کردن از گناه ارزش ندارد چرا که انتخابات چند روزی بیشتر نیست اما آنچه باقی خواهد ماند اخلاق و درستمداری ما و کاندیداها خواهد بود و آنچه در آخرت به زیان خواهد شد دوری از تقوای الهی است و اینکه« إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبير [حجرات/13] گرامىترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست خداوند دانا و آگاه است!»
2- مشورت
طبق آیه دوم که کی‌فرماید: "إِلاَّ وُسْعَها " ما باید تمام توان خود را در شناسایی فرد اصلح به کار گیریم و در این راه از مشورت افراد مطّلع و البته مطئمن و باایمان استفاده کنیم زیرا ممکن است خودمان توان تحقیق و یا اطلاعات کافی نداشته باشیم ولی توان مشورت گرفتن از دیگران که اطلاعات بیشتری دارند را داریم. البته به یاد داشته باشیم که اگر کسی نیز از ما مشورت خواست صادقانه و دلسوزانه رفتار کنیم چرا که امیرالمومنین علی علیه السلام از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) نقل می‌کنند که پیامبر فرمودند: « مَنْ غَشَّ الْمُسْلِمِينَ فِي مَشُورَةٍ فَقَدْ بَرِئْتُ مِنْه[2] هر كس با مسلمانان در مشورت، بفريب و نيرنگ رفتار كند من از او بيزارى مي‌جويم.»
3- تلاش، مهم است
نتیجه انتخابات در اثر جمع آراء است و این نکته باید مورد توجه ما باشد که مسابقه بین رای دهندگان ربطی به نتیجه‌ی آن نخواهد داشت بلکه مسابقه اصلی در بین رای دهندگان در جبهه‌ی "اصل شرکت در انتخابات و ترغیب دیگران به شرکت در آن" و نیز در جبهه "انتخاب اصلح و تلاش برای رسیدن به کاندیدایی که از هر جهت در مسئولیت مربوطه بر دیگران برتری و صلاحیت بیشتری داشته باشد" می‌باشد و تلاش هر کسی نسبت به توان او ملاک و معیار این مسابقه است( الّا وسعها). با این دیدگاه، کمک بسیار زیادی به سالم‌تر انجام شدن انتخابات و کم‌تر شدن هزینه‌ی انتخابات خواهد شد.
4- احترام به سلیقه، اعتقاد و نظر دیگر رای دهندگان
این که قرآن کریم می‌فرماید ما شما را به اشکال گوناگون و متفاوت با یکدیگر خلق کرده‌ایم ناخودآگاه اشاره به این مطلب است که بسیاری از تفاوتهای سلایق و نظرات، مربوط به خلقت متفاوت است. لذا ما حق نداریم نسبت به نظر و سلیقه‌ی دیگران بی‌احترامی کنیم و یا حتّی بی‌تفاوت باشیم. بلکه این اختلاف سلایق همان‌طور که می‌تواند منشأ دعوا و درگیری های سیاسی و یا حتی اجتماعی باشد همچنین می‌تواند منشأ ارتباط و صحبت و تبادل نظرات و روشن‌گری و کمک به یکدیگر برای انتخاب بهتر که به نفع کل مردم باشد نیز بشود. البته به شرطی که افراد، نسبت به نظرات و سلایق یکدیگر موضع‌گیری منفی و خصمانه نداشته باشند و طبق عرف و شرع، با منطق و استدلال و بدون تعصّبِ بی‌خود، به تبادل نظر با هم بپردازند.
5- ارشاد و راهنمایی دیگران
اگر نظر و گفتار ما تاثیری در افراد دیگر داریم نسبت به آن ها مسئولیم. به این معنی که وقتی با تحقیق و تفحّص اصولی، به نتیجه‌ی قطعی در صلاحیت گزینه ای رسیدیم آن‌گاه؛ نسبت به خانواده، دوستان و آشنایان و تمامی کسانی که فکر می‌کنیم نظر ما برای آنها مهم و تاثیر گذار است باید احساس وظیفه کرده و آنها را با منطق و استدلال نسبت به گزینه اصلح مورد نظر راهنمایی کنیم. این؛ یکی از مصادیق بسیار مهم امر به معروف می‌باشد.
نتیجه اینکه:
عاقلانه‌ترین کار طبق آیات قرآن و با توجه به خصوصیت‌های متفاوت انسان‌ها، شرکت همه‌ی اقشار جامعه با تمامی تفکرات و عقاید در انتخابات است و در این میدان ضمن رعایت اصول اخلاقی و انسانی هم از طرف کاندیداها و هم رای‌دهندگان باید نسبت به راهنمایی دلسوزانه و محترمانه‌ی یکدیگر همّت گماریم تا ان‌شاءالله انتخابی پرشور و پر برکت را در پیش داشته باشیم.
پیش به سوی حماسه‌ی حضور بابصیرت
پی‌نوشت:
[1] عوالي اللئالي ؛ ج1 ؛ ص129
[2] عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج2، ص66