نهی‌ازمنکر اول خطاب به مسئولین است تا مردم

از جمله خصوصیات زندگی انسانها، اجتماعی زندگی کردن آنها است که موجب پیوند و ایجاد ارتباط خواهد شد. از ملزمات این زندگی اجتماعی قوانین و مقرراتی است که بین انسانها برای یک زندگی بهتر ایجاد می‌شود و طبیعتا با وجود این قوانین و مقررات نیاز به یک مجری در عمل نمودن و به سرانجام رساندن این قوانین است. که برای رسیدن به این نگاه نیاز به یک حکومت است.
حال یکی از ملزمات برای رسیدن به یک زندگی مطلوب و مورد نظر آحاد بشر تاثیری که مسئولین و مدیران این حکومت در زندگی افراد داشته و دارند. لذا برای رسیدن به زندگی بهتر مسئولان جامعه نقش بسزایی دارند. این نکته را می‌توان در سیره‌ی عملی پیامبر و حتی معصومین بالاخص در زمان امیرالمومنین و امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) دید.
پیامبر بزرگوار اسلام قبل از اینکه در مدینه به کار تعلیم و تربیت و فرهنگ اسلامی بپردازند ابتدا دنبال این بودند که وضعیت قدرت را در مدینه سامان دهند.
پیامبر بزرگوار اسلام در همان ابتدای کار برای قبایل مدینه رئیس تعیین نمودند در حالی که انها از پیامبر این درخواست را نداشتند و این نشان دهنده‌ی مهم بودن تاثیر یک مدیر در زندگی اجتماعی افراد می‌باشد. [1]
حتی مهم بودن این امر را می‌توان در در سیره‌ی عملی امام علی و امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) دید که قبل از اینکه به تعلیم و تربیت بپردازند ابتدا نگاهی به وضعیت قدرت داشته و سعی در سر و سامان دادن این امر پرداختند.
با این توصیفات نقش و جایگاه مدیران در بهبود زندگی مردم تعیین و مشخص شده و تا زمانی وضع قدرت بهبود نیابد و اصلاح نشود نصایح اخلاقی تاثیر گذار نخواهد بود.
لذا امیرالمومنین علی (علیه السلام) در نامه عتاب آمیزش به «عثمان بن حنیف» فرماندارش در بصره که به مهمانى جوانى از مردم آن سامان رفته بود که انواع غذاها و خورش ‏ها در سر سفره‌‏اش موجود بوده است، از این مسئله چنین یاد می کند که موجب اختلاف طبقاتى و برانگیختن خشم توده مردم علیه کارگردانان امور می شود و آنگاه وظیفه رهبران جامعه را در پیش قدم بودن در کارهاى نیک و دورى جستن از زشتی ها این گونه بیان میکند: «آگاه باش هر پیروى کننده را پیشوایى است که از او پیروى کرده، به نور دانش او، روشنى مى ‏جوید. بدان که پیشواى شما از دنیاى خود به دو جامه کهنه و از خوردنی هایش به دو قرص نان اکتفا کرده است. گرچه شما به چنین رفتارى توانا نیستید، ولى مرا با پرهیزگارى و کوشش در راه خدا و پاکدامنى و درستکارى یارى کنید. به خدا قسم، از دنیاى شما طلایى نیندوخته و از غنیمت هاى آن مال فراوانى ذخیره نکرده و با کهنه جامه ‏اى که در بر دارم، جامه کهنه دیگرى آماده ننموده ‏ام». [2]
مسئولیت مدیران و مسئولین آنقدر مهم و تاثیر گذار است که امیرالمومنین در فرمایشی دیگر مردم را به امراء و مدیران کشورشان شبیه‌تر می دانند تا به پدر و مادرهایشان. [3] اینجاست که نقش کلیدی مسئولین و مدیران در امر تعلیم و تربیت بیشتر نمایان می‌شود.
ما می‌توانیم از خودمان و از مردم جامعه‌ی خودمان انتظاری برای تقوا نداشته باشیم ولی از مسئولین جامعه بسیار انتظار می‌رود که رعایت تقوای الهی را داشته باشند. زیرا مدیر یک جامعه‌ی اسلامی ابتدا باید این اعتقاد را داشته باشد که تنها راه برای بهبود زندگی مردم دین است که از طرف کسی آمده که به تمام خصوصیات و زیر و بم زندگی ما آگاه است. ثانیا اگر او بی‌تقوایی کند اگرچه خودش آسیب می‌بیند اما در نگاهی بالاتر به زندگی و معیشت مردم ضربه زده و خسارت وارد کرده است.
با این توصیفات شاید بتوان این ادعا را کرد که وقتی یکی از فروعات دین ما بحث امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد اول مخاطب این امر مدیران و مسئولین این جامعه خواهند بود. در صورتی که وقتی بحث نهی از منکر به گوشها می‌رسد اولین چیزی که داعی می‌شود خانم‌های بی‌حجاب بوده در حالی که با توصیفاتی که در بالا متذکر شدیم، یکی از مهمترین ارکانی که مخاطب نهی از منکر خواهد بود مسئولین مملکتی می‌باشند.
در نتیجه مسئولین مملکتی در سیبل توجهات مردم قرار داشته و در عملکردهای خود باید توجه بسیاری نمایند همانطوری که امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرمودند تاثیر تربیتی مسئولین و مدیران از پدر و مادر بیشتر می باشد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. يَا رَسُولَ اللَّهِ بَلْ دَمُنَا بِدَمِكَ وَ أَنْفُسُنَا بِنَفْسِكَ فَاشْتَرِطْ لِرَبِّكَ وَ لِنَفْسِكَ مَا شِئْتَ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَخْرِجُوا إِلَيَ‏ مِنْكُمُ‏ اثْنَيْ‏ عَشَرَ نَقِيباً يَكْفُلُون، طبرسى، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى (ط - القديمة)، ص60، اسلاميه، تهران، چاپ، سوم، 1390 ق.
[2]. نهج البلاغه، نامه45.
[3]. النَّاسُ‏ بِأُمَرَائِهِمْ‏ أَشْبَهُ‏ مِنْهُمْ‏ بِآبَائِهِم‏، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله عليه و آله، ص208، جامعه مدرسين، قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق.