مطالب دوستان نیک رو

همچنین عرض سلام و ادب خدمت شما داریم، انشاءالله که مشمول دعای ویژه امام زمان ارواحنافداه باشید. خداوند روح پدر و مادر عزیزتان را غریق رحمت خود گرداند. در پاسخ به سوال حضرتعالی باید عرض کنیم که توجه داشته باشید این تجربه‌ها، تجربه‌هایی صرفا ناقص هستند که گاها بیانگر تنها جنبه‌ای از جنبه‌های عالم برزخ بوده و به هیچ‌وجه نمی‌توانند معیار تعیین واقعیت آن عالم قرار بگیرند. معیار کامل در تشخیص واقعیت آن عالم، تنها قرآن و کلام معصومین علیهم‌السلام است، چراکه مستند به بیان موجوداتی است که به تمام حقایق عالم برزخ و قیامت احاطه دارند. بر اساس روایات ما هر عمل صالحی که بازماندگان به نیت اموات خود انجام دهند، به آنها رسیده و برایشان نافع است. امام صادق علیه‌السلام فرمودند:  «إِنَّ اَلصَّلاَةَ وَ اَلصَّوْمَ وَ اَلصَّدَقَةَ وَ اَلْحَجَّ وَ اَلْعُمْرَةَ وَ كُلَّ عَمَلٍ صَالِحٍ يَنْفَعُ  اَلْمَيِّتَ حَتَّى إِنَّ اَلْمَيِّتَ لَيَكُونُ فِي ضِيقٍ فَيُوَسَّعُ عَلَيْهِ وَ يُقَالُ هَذَا بِعَمَلِ اِبْنِكَ فُلاَنٍ وَ بِعَمَلِ أَخِيكَ فُلاَنٍ أَخُوكَ فِي اَلدِّينِ»؛ «نماز، روزه، صدقه، حج، عمره و هر عمل صالحی به میت نفع می‌رساند تا جایی که ممکن است میت در تنگنا باشد و به واسطه این کارها در گشایش قرار بگیرد و به او گفته می‌شود که مثلا این از طرف فلان فرزندت یا فلان برادر دینیت بوده است». [بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج85، ص311] همانطور که پیداست حضرت در این فرمایش خود مطلق اعمال صالح را از طرف مطلق اشخاص برای میت نافع دانسته و آن را مقید به یک عمل خاص با ویژگی های مخصوص و از طرف شخص خاصی ننموده‌اند. تا جایی این اعمال صالح به میت نفع می‌رساند که در روایات ما فرموده‌اند اگر فرزندی قرآن را از رو بخواند، موجب تخفیف برای پدر و مادرش می‌شود، حتی اگر آن دو کافر از دنیا رفته باشند. [همان، ج89، ص196] این روایت هم هیچ قیدی ندارد. اما اینکه چرا چنین مطلبی که خلاف فضای روایات است، از زبان تجربه‌گر نقل شده می‌تواند دلایلی داشته باشد: از جمله اینکه ممکن است تجربه‌گر تمام آنچه را دیده کامل در ذهن نداشته و تمام آن را با جزئیاتش برای ما نقل نکرده باشد یا آن کسی که مطلب را در آن عالم، به تجربه‌گر گفته، با تمام جوانبش به او نگفته باشد و یا برای بزرگ کردن کارِ خاصِ تجربه‌گر در دنیا و نشان دادنِ اثر آن، بر روی جنبه خاص فعل او توجه ویژه‌ای شده باشد تا اثر آن کار در نگاه او بیش از پیش عظمت پیدا نماید. علاوه بر این، گاهی برخی از مردم در واقع برای میت کاری انجام نمی‌دهند، بلکه صرفا از روی ریا و برای حفظ آبروی خود کاری می‌کنند، مانند همین مراسم و غالب ختم‌های پس از مرگ میت که عموما صاحبان عزا برای حفظ آبروی خود و بستن دهان مردم آن را برگزار می‌کنند و نه برای شادی روح میت. بدیهی است که کاری که برای ریا و تظاهر انجام شده نه برای میت، به روحِ او هم نخواهد رسید، زیرا هدف اشخاص از آن کارها، خوشحال کردنِ میت نبوده است، بلکه آن کار را تنها برای حفظ ظاهر و پر کردن چشم اطرافیان انجام داده‌اند. اما کاری که برای خوشحالی میت انجام شود، قطعا به روح او خواهد رسید و لو اینکه اندک باشد و در آن شکی وجود ندارد.

با عرض سلام و ادب خدمت شما در هیچ روایتی که مسبوق به سوال یا غیر آن باشد، ندیدیم که چنین تعبیری یا مشابه آن به کار برده شده باشد. تنها در یک زیارت که به نام زیارت مفجعه معروف است، در خطاب به امام حسین علیه‌السلام این‌گونه عرض می‌کنیم: «... السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مَنْ دَمُهُ غُسْلُهُ وَ شَيْبَتُهُ قُطْنُهُ وَ التُّرَابُ كَافُورُهُ وَ نَسْجُ الرِّيَاحِ أَكْفَانُهُ وَ الْقَنَاةُ الْخِطِّيُّ نَعْشُهُ وَ فِي قُلُوبِ مَنْ وَالاهُ قَبْرُه‏ ...»؛ «سلام بر کسی که خونش آب غسل او و محاسنش پنبه او و ریگ بیابان کافورش و تار و پود بادها کفن او و نیزه نعش و تابوت او و قلب محبّین او حرم اوست».[زاد المعاد- مفتاح‌الجنان، علامه مجلسی، موسسه‌الاعلمی للمطبوعات، ص511]

با عرض سلام و ادب خدمت شما نگاه با قصد شهوت یا با ترس از افتادنِ به گناه مطلقاً حرام است؛ یعنی با این قید، تفاوتی بین زن مسلمان و کافر وجود ندارد؛ اما اگر نگاه، بدونِ هیچ قصد لذتی باشد و انسان ترس از افتادنِ به گناه نداشته باشد، در این صورت طبق فتوای برخی از فقها نگاه به موی دو دسته از زنان جایز است: 1. زنان غیر مسلمان 2. زنان مسلمانی که در حجابشان بی‌مبالات هستند و اگر به ایشان امر و نهی شود و تذکر داده شود، به امر و نهی و تذکر توجهی نکرده و رعایت نمی‌کنند. با این اوصاف نگاه به دو صورت است: 1. نگاه با لذت یا ترس افتادنِ در حرام: در این صورت فرقی بین زنان نبوده و مطلقاً حرام است. 2. نگاه بدون لذت و بدونِ ترس افتادنِ در حرام: تنها به موی زنانی که بدون تذکر با حجابند یا با تذکر اهل حجابند، حرام است. دلیل حرام بودنِ این قسم دوم به خاطر افتادنِ به گناه و ترس از این موضوع نیست؛ بلکه به خاطر حرمت داشتن موی این زنان و احترام خاصی است که اسلام برای آنان قائل شده است. فرض کنید زنِ با حجابی از روی غفلت موهایش پیدا باشد، یا اینکه در محل دید باشد و خودش نداند، اسلام برای رعایت حرمتِ او، دستور داده تا به موهای او توسط نامحرم نگاه نشود، اگرچه این نگاه بدونِ قصد لذت باشد. حال فرض کنید اسلام می‌فرمود: مطلقاً به موهای هیچ زنی نگاه نشود، حتی اگر این نگاه بدون قصدِ لذت باشد. در این صورت مردان در تعاملات روزمره خود دچار سختی‌های زیادی می‌شدند؛ زیرا باید یکسره سر به زیر و بدون نگاه به هیچ زن بی‌حجابی راه می‌رفتند و با هیچ زنی رو در رو سخن نمی‌گفتند؛ خصوصاً در تاریخ صدر اسلام که زنانِ کافر در میان مسلمانان بسیار بودند و امکان پوشاندن چشم از نگاه به موهای آنان وجود نداشت. البته این نکته که شما فرمودید، (تحریک کنندگی موی زن) همان‌گونه که گفته شد، مد نظر اسلام بوده و اسلام تنها در صورتی که قصد لذت یا ترس از افتادنِ به گناه نباشد، چنین اجازه‌ای را به مردان داده است.

با عرض سلام مجدد در حالِ حاضر شخص خاصی را برای این موضوع سراغ نداریم؛ اما توجه به دو نکته می‌تواند برای شما راه‌گشا باشد: 1. اولین توصیه‌ اهل معرفت به کسانی که قصد سیر و سلوک دارند، این است که نیتشان را در این راه خالص نمایند؛ یعنی هدفشان از طی کردنِ طریق معرفت، باید رسیدنِ به معرفت خدا باشد، نه چیز دیگری مانند دست‌یافتن به کرامات و قدرت‌های روحی. برخلافِ مسیری که مرتاضانِ هندی می‌روند و تنها به دنبالِ رسیدن به برخی از قدرت‌های جسمی هستند، اهل عرفانِ اسلامی به‌هیچ‌وجه چنین چیزی را توصیه نمی‌کنند. بنابراین حضرت‌عالی هیچ‌گاه به هدف مشاهده پدر مرحومتان یا باز شدنِ چشم برزخی، نمی‌توانید به این مقامات دست یابید. هدف باید رویت جمال و جلال الهی باشد و اگر کسی به این مقام دست پیدا کند، دیگر به‌دنبال لذتی بالاتر از آن نخواهد رفت؛ چراکه بالاتر از آن لذتی وجود ندارد. درنتیجه در ابتدا باید نیتی غیر از آنچه در حالِ حاضر مد نظرتان است داشته باشید، آنگاه به سیر و سلوک معنوی بپردازید. 2. اگرچه دست ما در حالِ حاضر از استادانی که دستگیری نموده و انسان را راهنمایی کنند، کوتاه است؛ ولی این بدین معنا نیست که چنین استادانی وجود ندارند. البته نکته‌ای که وجود دارد، این است که این اهل دل تنها دست کسانی را می‌گیرند که اهلیت خود را برای طی طریق معرفت ثابت کرده و با عملکرد خود نشان دهند که پای کار هستند. انسان اگر خودش سیر و سلوک معنوی را شروع کرده و به‌وظایفش در این راه عمل کند، خداوند خودش راهنمایانی را برای دستگیری در مسیرش قرار می‌دهد. مرحوم علامه طباطبایی از کسانی بودند که خود مرحوم آیه‌الله قاضی به سراغشان رفته و از ایشان دستگیری نمودند. همچنین مرحوم آیه‌الله بهجت به جهت اهلیتی که داشتند به‌واسطه برخی از دوستان به جلسات اخلاق و عرفان مرحوم قاضی راه پیدا کردند. خداوند متعال می‌فرماید: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ»؛ «و آنها که در راه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است».[عنکبوت: 69] جناب‌عالی اگر واقعاً قصد طی طریق معرفت را داشته و هدفتان رسیدنِ به مقام قرب پروردگار باشد، می‌توانید برای شروع کار به این توصیه مرحوم علامه طباطبایی که در پاسخ به نامه یک جوان نوشتند، عمل نمایید: نامه جوان محضر مبارک نخبة الفلاسفة و آیة الله العظمی جناب آقای طباطبائی ادام الله عمرکم ماشاءالله سلام علیکم و رحمة الله و برکاته. کوتاه سخن آنکه جوانی هستم 22 ساله در محیط و شرایطی که زندگی می‌کنم هوای نفس و آمال و آرزوها بر من تسلط فراوانی دارند و مرا اسیر خود ساخته‌اند و سبب آن شده‌اند که مرا از حرکت به سوی الله، و حرکت در مسیر استعداد خود بازداشته و می‌دارند. درخواستی که از شما دارم برای من بفرمایید بدانم به چه اعمالی دست بزنم تا بر نفس مسلط شوم و این طلسم شوم را که همگان گرفتار آنند بشکنم و سعادت بر من حکومت کند؟ یادآور می‌شوم نصیحت نمی‌خواهم و الا دیگران ادعای ناصحیت فراوان دارند. دستورات عملی برای پیروزی لازم دارم. (با تلخیص) پاسخ علامه برای موفق شدن و رسیدن به منظوری که در پشت ورقه مرقوم داشته‌اید، لازم است همتی برآورده، توبه‌ای کرده، به مراقبه و محاسبه پردازید. به این نحو که هر روز که طرف صبح از خواب بیدار می‌شوید قصد جدی کنید که در هر عملی که پیش آید رضای خدا - عز اسمه - را مراعات خواهم کرد. آن وقت در سر هر کاری که می‌خواهید انجام دهید، نفع آخرت را منظور خواهید داشت؛ به طوری که اگر نفع اخروی نداشته باشد انجام نخواهید داد، هر چه باشد. همین حال را تا شب، وقت خواب ادامه خواهید داد و وقت خواب، چهار پنج دقیقه‌ای در کارهایی که روز انجام داده‌اید فکر کرده، یکی یکی از نظر خواهید گذرانید. هر کدام مطابق رضای خدا انجام یافته شکری بکنید و هر کدام تخلف شده استغفاری بکنید. این رویه را هر روز ادامه دهید. این روش اگر چه در بادی حال (ابتدای کار) سخت و در ذائقه نفس تلخ است، ولی کلید نجات و رستگاری است. و هر شب پیش از خواب اگر توانستید، سور مسبحات یعنی سوره حدید و حشر و صف و جمعه و تغابن را بخوانید و اگر نتوانستید تنها سوره حشر را بخوانید و پس از بیست روز از حال اشتغال، حالات خود را برای بنده در نامه بنویسید. ان شاء الله موفق خواهید بود. والسلام علیکم. توضیح مرحوم علامه در نامه به سه مرحله ابتدایی از تزکیه نفس اشاره فرموده‌اند: مشارطه: این است که انسان پیش از شروع هر کاری از کارهای روزمره‌اش، با خودش شرط و تعهد کند که از جاده مستقیم دین خارج نشود و خواسته‌های الهی را انجام دهد؛ بلکه بر خواسته‌های خودش مقدم نماید و هیچ گاه از طلب رضای خداوند و آخرت‌جویی غلفت نورزد. مراقبه: این است که بنده در هنگام عمل، خدا را در نظر بگیرد و خود را در محضر خداوند ببیند و کشیک نفسش را بکشد که مبادا از فرمان و خواسته خدا سرباز زند و راه دیگری پیش گیرد و عصیان ورزد و به لهو و لعب بپردازد. یک چشم زدن غافل از آن ماه مباشید  شاید که نگاهی کند آگاه نباشید محاسبه: این است که انسان از خویشتن حساب بکشد که فکر و فعل خود را به چه کاری صرف کرده و اوقات را چگونه به سر آورده است. پس از آنکه به کاری پرداخت و وقتی و فرصتی گذشت، آن را ارزیابی می‌کند و با محک شرع و حکم خدا آن را می‌سنجد تا بفهمد کارهایش بر طبق موازین شرعی بوده یا نه. آنگاه بر کارهای پسندیده، از خدا تشکر می‌کند که او را توفیق داده است و از کارهای زشت و گناه استغفار می کند.(این کار در پایان روز انجام می‌شود)