سلامت روان

 

  خالق هستی انسان را مرکب از جسم و روح آفریده و از لطف و رحمت خویش برای سلامت و سعادت انسان، قرآن کریم  را که برنامه ی کامل زندگی او می باشد، از آسمانها فرو فرستاده است. عمل به دستورات زندگی بخش اسلام، سلامت و سعادت انسان را در دنیا و آخرت تضمین نموده و روح و جسم او را مقاوم ساخته و از آسیبها مصونیت می بخشد.

قرآن کریم به این مطلب که انسان از جسم و روح آفریده شده در بعضی از آیات اشاره دارد:

  «إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ[ص/ ۷۲] به خاطر بياور هنگامي را كه پروردگارت به ملائكه گفت: من بشري را از گل مي‏ آفرينم.» «فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ[ص/ ۷۲] هنگامي كه آن را نظام بخشيدم و از روح خودم در آن دميدم براي او سجده كنيد.»

«وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِينٍ ما انسان را از عصاره‏اي از گل آفريديم.» [مؤمنون/ ۱۲] «...ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ[مؤمنون/ ۱۴] از آن پس آن را آفرينش تازه ‏اي ايجاد كرديم، بزرگ است خدائي كه بهترين خلق كنندگان است!»  منظور از آفرینش تازه دمیدن روح در بدن انسان است.

آئین پاک اسلام اهمیت زیادی به  بهداشت و سلامت داده و عمل به دستورات آن سلامت روحی و جسمی را برای انسان به ارمغان می آورد. مساله سلامت منحصر به جسم نبوده و شامل سلامت روح نیز می شود.

از آنجا که انسان دارای روح است، توجه به سلامت روح او نیز بسیار مهم و سرنوشت ساز می باشد و همانطور که جسم انسان به غذا نیازمند است، روح انسان نیز به غذا نیاز دارد. خالق هستی که انسان رl مرکب از جسم و روح آفریده و برای هر کدام رزق و طعام مناسب قرار داده است قرآن کریم، دعا و کتب و برنامه های مفید، رزق معنوی و غذایی سالم برای روح به شمار می رود. بنابراین انسان علاوه بر اینکه مراقب غذای جسم خویش است باید برای غذا و سلامت روح خویش نیز برنامه داشته باشد. در این زمینه به سخن نورانی از  امام محمد باقر علیه السلام که در روایت وارد شده باید دقت و توجه نمود.

«فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ [عبس/ ۲۴] انسان بايد به غذاي خويش بنگرد!. ما آب فراواني از آسمان فرو ريختيم! سپس زمين را از هم شكافتيم. و در آن دانه ‏هاي فراواني رويانديم. و انگور و سبزي بسيار، و زيتون و نخل فراوان، و باغهايي پر درخت، و ميوه و چراگاه» 

 انسان باید بنگرد به علمش که از چه کسی آن را فرا می گیرد.

 فی الکافی عن الباقر علیه السلام انه قیل له فی قوله «فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ» ما طعامه؟ قال: علمه الذّی یأخذه عمن یأخذه[1] از امام محمد باقر علیه السلام در باره قول خداوند سوال شد «انسان بايد به غذاي خويش بنگرد» غذای او چیست؟ امام علیه السلام در پاسخ فرمودند: «(انسان باید بنگرد) به علمش که از چه کسی آن را فرا می گیرد.» بنابراین انسان نباید بدون شناخت صاحب علم و کتاب از علم و آثار او استفاده کند، چون استفاده از آثار بدون شناخت پدید آورنده آنها موجب گمراهی می شود. بلکه باید با شناخت عالمان با تقوا از آثار علمی آنها استفاده کند. در این زمان از آثار علمای اخلاق مانند آثار مرد علم و عمل و تقوا، شهید محراب آیت الله سید عبدالحسین دستغیب شیرازی که دارای آثاری با قلم ساده که قابل استفاده برای عموم بوده و شهدای زیادی با نفس الهی ایشان تربیت شدند، بهره ببرد.

انسان به غذای خود می نگرد و مواظب است که غذای آلوده و فاسد مصرف نکند، زیرا می داند که مصرف غذاهای آلوده موجب بیماری ها شده و سلامت او را به خطر  انداخته و توجه  به پاکیزگی و سلامت طعام، زمینه ساز سلامت اوست؛ جای تعجب است از کسی که در شب برای غذا خوردن چراغ روشن می کند تا غذای آلوده مصرف نکند، ولی در مصرف غذاهای روحانی دقت ندارد و هرگونه کتاب را مطالعه می کند و هر فیلمی را می بیند، درحالیکه محتوای بعضی کتابها و بعضی فیلمها مسموم و آلوده و قاتل روح او می باشد؛ بنابراین انسان برای نجات از عذاب دنیا و آتش آخرت و رسیدن به کمال و قرب الهی باید به غذاهای روح خویش نیز اهمیت داده و از کتاب و فیلم سالم استفاده و از فیلم آلوده و کتاب های منحرف کننده دوری گزیند، برای اینکه فیلم، عکس و کتاب آلوده سلامت حیات دنیا و زندگی همیشگی او در جهان آخرت به خطر می اندازند.

دنیا زمینه آخرت و سلامت زندگی آخرت وابسته به سلامت زندگی دنیاست. و بدون سلامت روحی و ایمانی نمی توان به سعادت رسید، چرا که بهشت جای افراد ناسالم نیست. و از همین جا اهمیت توجه به خطرات ماهواره و فضاهای ناسالم اینترنت فهمیده می شود، زیرا استفاده از غذای ناسالم، سلامت قلب و روح انسان را دچار مشکل نموده و روز  قیامت انسان با قلب آلوده و بیمار وارد صحرای محشر می شود؛ روزی که قلب سلیم به آدمی سود می رساند چنانکه خداوند عزیز فرموده است:

«يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ [شعرا/ ۸۹] در آن روزي كه مال و فرزندان سودي نمي‏ بخشد؛ مگر كسي كه با قلب سليم به پيشگاه خدا آيد.»

آسیب رذائل اخلاقی بر روان

رذایل اخلاقی مانند بخل، حسد، کینه، علاوه بر اینکه به سلامت روانی انسان آسیب می زند، جسم او را نیز بیمار می کند. برای مثال به سخنی از امیر بیان اشاره می شود:

«امام على عليه السلام فرمودند: اَلحَسَدُ يُضنِى الجَسَدَ[2] حسد، بدن را فرسوده و عليل مى ‏كند.»

شخص حسود باید بداند که با حسادت به خود آسیب زده و موجبات فرسوده و بیمار شدن بدن خویش را فراهم می کند لذا باید به فکر درمان این رذیله اخلاقی باشد.

آیه «فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ»

خداوند سبحان درقرآن کریم فرموده است: «فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ [عبس/ ۲۴] انسان بايد به غذاي خويش بنگرد!. ما آب فراواني از آسمان فرو ريختيم! سپس زمين را از هم شكافتيم. و در آن دانه ‏هاي فراواني رويانديم. و انگور و سبزي بسيار، و زيتون و نخل فراوان، و باغهايي پر درخت، و ميوه و چراگاه» 

تفسیر آیه: 

روشن است كه منظور از ((نگاه كردن)) تماشاى ظاهرى نيست ، بلكه نگاه به معنى دقت و انديشه در سـاخـتمان اين مواد غذائى ، و اجزا حياتبخش آن ، و تاثيرات شگرفى كه در وجود انسان دارد، و سپس انديشه در خالق آنهاست. و نيز دقيقا بنگرد كه آنها را از چه راهى تهيه كرده ، حلال يا حرام ؟ مشروع يانامشروع ؟.

از آنـجـا كـه آيـات قبل سخن از مساله معاد مى گفت ، و آيات آينده نيز باصراحت بيشترى از اين مـساله سخن مى گويد، به نظر مى رسد كه آيات مورد بحث به منزله دليلى است براى مساله معاد كه از طريق بيان قدرت خداوند بر همه چيز، وهمچنين احياى زمينهاى مرده به وسيله نزول باران ـكه خود نوعى معاد در عالم گياهان است ـ امكان رستاخيز را اثبات مى كند.

در ضـمـن چـون ايـن آيـات از انواع غذاهائى كه خدا در اختيار انسان وچهارپايان قرارداده سخن مـى گـويـد حـس شـكرگزارى انسان را برمى انگيزد و او را به شناخت منعم و معرفت اللّه دعوت مى كند.

نـخـسـت مـى فرمايد: ((انسان بايد به غذاى خويش (و آفرينش آن) بنگرد))(فلينظر الا نسان الى طعامه).

نـزديكترين اشيا خارجى به انسان غذاى اوست كه با يك دگرگونى جزو بافت وجود او مى شود، و اگـر به او نرسد به زودى راه فنا را پيش مى گيرد، و به همين دليل قرآن از ميان تمام موجودات روى مـواد غـذائى آن هـم موادى كه از طريق گياهان و درختان ، عايد انسان مى شود تكيه كرده است.

روشن است كه منظور از ((نگاه كردن)) تماشاى ظاهرى نيست ، بلكه نگاه به معنى دقت و انديشه در سـاخـتمان اين مواد غذائى ، و اجزا حياتبخش آن ، و تاثيرات شگرفى كه در وجود انسان دارد، و سپس انديشه در خالق آنهاست.

و نيز دقيقا بنگرد كه آنها را از چه راهى تهيه كرده ، حلال يا حرام ؟ مشروع يانامشروع ؟.

در بـعـضـى از روايات كه از معصومين نقل شده آمده است كه منظور از ((طعام))در اينجا علم و دانشى است كه غذاى روح انسان است، بايد بنگرد كه آن را از چه كسى گرفته ؟[3]

آرى! انسان بايد درست بنگرد كه سرچشمه اصلى علم و دانش او كه غذاى روحانى اوست كجاست مبادا از سرچشمه آلوده اى تغذيه شود و روح و جان او رابيمار كند يا به هلاكت افكند.

(آيـه)ـ سـپـس به شرح تفصيلى اين مواد غذائى و منابع آن پرداخته ،مى فرمايد: «ما آب فراوان از آسمان فرو ريختيم» «انا صببنا الما صبا[عبس/ 25]»

آرى! آب كـه مهمترين مايه حيات است همواره به مقدار فراوان به لطف پروردگار از آسمان نازل مـى شـود، و مـى دانـيـم تـمـام نـهرها، چشمه ها، قنات ها و چاه هاى آب ، ذخائر آبى خود را از باران مى گيرند.[4]

نکته دیگر اینکه غذای حلال غذایی سالم بوده و در ساختن شخصیت انسان موثر است و سلامت روحی و روانی انسان نیز به آن بستگی دارد. و غذای حرام، غذایی غیرسالم است که خوردن آن آثار بدی درسلامت معنوی انسان دارد.

به امید اینکه دستورات نورانی اسلام را مد نظر قرار داده و مراقب سلامت و غذای روحی خود و خانواده و جامعه بوده و آنان را به نیکی ها دعوت نموده و همگی در ساختن جامعه ای سالم نقش ایفا کنیم.

    «و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین»

    «و آخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین»

منبع:

 

[1] اصول کافی، کتاب فضل علم، النوادر،ج 1 ص50، تعلیقات فروزانفر بر معارف بهاء ولد.

news.bagherpoor-kashani.com/?p=5874

[2] تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 301 ، ح 6833.

[3]اصول کافی، کتاب فضل علم، النوادر،ج 1 ص50 حدیث امام باقر علیه السلام .

[4] تفسیرنمونه، تفسیرسوره [عبس/ 24].