اصول آموزش احکام (4)

تبیین علل اختلاف فتاوا
یک روز کتابی در زمینه احکام و با فتاوای مراجع معظّم تقلید را پیش از چاپ به یکی از دوستانم ـ که از استادان درس احکام بود ـ نشان دادم و نظر او را در زمینه چاپ آن جویا شدم. ایشان گفتند: «چاپ کتاب احکام ـ با توجه به اختلاف فتاوا و نظریات مراجع معظّم تقلید و گردآوری آن اختلاف‌ها در یک کتاب و کنار یکدیگر ـ شاید در این زمان به صلاح نباشد و موجب تشویش ذهن خوانندگان و برداشت‌های نادرست آنان از فقه و فقاهت شود».
به ایشان عرض کردم: اختلاف فتاوای مراجع معظّم تقلید واقعیتی است که اغلب آن را می‌دانند و بر کمتر کسی پوشیده است ولی علّت و ریشه‌های آن را نمی‌دانند. از این رو، می‌توانیم با تبیین آن‌ها به یک سئوال و شبهه در این زمینه پاسخ دهیم و نیز از برداشت‌های نادرست جلوگیری کنیم.
بدین جهت لازم است که به یکی دیگر از «اصول آموزش احکام»؛ یعنی، تبیین علل اختلاف فتاوای مراجع بپردازیم.
علل اختلاف فتاوای مراجع
یکی از پرسش‌هایی که گاه در زمینه احکام اسلامی مطرح می‌شود، این است که با توجه به یکسان بودن مهم‌ترین منابع فقه، مآخذ و دلیل‌های احکام شرعی؛ یعنی، آیات قرآن، سنت، روش معصومان و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت (چرا در فتاوا و دستورهای فقهی مراجع تقلید اختلاف است.
مثلاً چرا بعضی از آنان در احکام وضو، مسح سر را با دست چپ اجازه می‌دهند، ولی بعضی آن را جایز نمی‌دانند؟
یا مثلاً چرا بعضی از آنان، مقدار مسح پا را تا برآمدگی روی پا کافی می‌دانند امّا بعضی تا مفصل و انتهای روی پا و بیشتر از مقدار قبلی لازم می‌شمرند؟