اختلاف نظر در ناقلان

1. اختلاف نظر در ناقلان و راویان حکم شرعی
در زمان معصومان (و یا در زمان نزدیک به زمان آنان، سند، مدرک، مأخذِ احادیث و روایات اسلامی و شناختِ راویات و ناقلان آن ها؛ یعنی، کسانی که رایات و احادیث را برای دیگران نقل می‌کردند، کمتر مورد نیاز بود. مردم احادیثی را که در بردارنده احکام اسلامی و مسائل دینی بود یا از خود معصوم (می‌پرسیدند یا راوی و ناقل آن‌ها را به جهت نزدیکی زمانی با معصوم (می‌شناختند و می‌دانستند که آنان انسان‌های درستکار و راستگویی هستند، اما بعدها فاصله زمانی زیادتر شده و احکام الهی و مسائل فقهی با واسطه‌های بسیاری و به وسیله افراد گوناگونی برای مردم بیان شده است و البته در میان آنان افراد نادرست و ناراستی هم بوده اند که به خاطر هواهای نفسانی، منافع شخصی و دنیوی یا برای ضربه زدن به اسلام ناب محمّدی، گاهی حدود 4000 حدیثِ جعلی نقل کرده اند.
از این رو، مراجع تقلید برای بیان احکام اسلامی از میان این همه روایات و احادیث مختلف باید راویان و ناقلان احادیث و احکام الهی را بشناسند و به درستکاری و راستگویی آنان مطمئن باشند تا به معتبر بودن این احادیث و احکام پی ببرند و به آن‌ها دست یابند و سپس طبق احادیث معتبر و درست، فتوا بدهند.
همین تحقیق و شناخت نسبت به راویان احکام الهی باعث می‌شود گاهی یک حکم شرعی به خاطر راوی آن، از دیدگاه یک مرجع تقلید، صحیح و معتبر و مورد اطمینان باشد، و از دیدگاه مرجع تقلید دیگر، این گونه نباشد. در نتیجه موجب اختلاف فتوای مراجع تقلید شود. این مسأله به طور مثال همانند وقتی است که دو نفر نسبت به حرف و خبر شخص سومی اختلاف نظر پیدا می‌کنند و اولی بگوید: چون آن شخص از نظر من، انسان درستکار و راستگویی است، حرف و خبر او را باور می‌کنم و قبول دارم و دومی بگوید: چون آن شخص از نظر من، انسان درستکار و راستگویی نیست، حرف و خبر او را باور نمی‌کنم و قبول ندارم.