جايگاه تبليغ و مبلغان در شكل گيری فرهنگ وحدت

سخنرانی حجة الاسلام والمسلمين نبوی
اشاره:
آنچه پيش رو داريد متن سخنرانی حجة الاسلام والمسلمين نبوي، معاون تبليغ و آموزشهای كاربردی حوزه علميه قم است كه در جمع ائمه محترم جمعه در موضوع جايگاه تبليغ و مبلّغان در شكل گيری فرهنگ وحدت ايراد گرديده و به جای سر مقاله در اين شماره ارائه می‌گردد. لازم به ذكر است كه برخی از نكته‌ها و مطالب كه خاص جلسه بوده حذف گرديده و اندكی تغيير در مطالب ديگر با نظارت سخنران محترم صورت گرفته است.
* * *
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم
ربّ اشْرَحْ لی صدری ويسر لی امری واحلل عقدة من لسانی يفقهوا قولی
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله ربّ العالمين و صلی الله علی محمد خاتم النبيين وعلی عترته الطاهرين من الآن الی يوم الدين. الهی انطقنی بالهدی والهمنی التقوی
بحث ما درباره جايگاه تبليغ و مبلغان در شكل گيری فرهنگ وحدت است.
مقدمه
برای ورود به بحث در ابتدا چند نكته را يادآور می‌شويم:
1. تبليغات در شكل گيری فرهنگها فوق العاده مؤثر است و فرهنگهای مختلفی را با تبليغ بر جوامعی تحميل می‌كنند. امروز در دهكده جهانی جنگ تبليغ فرهنگ است. آمريكاييها كه در افغانستان و عراق وارد جنگ نظامی شدند از ديوانگی آنهاست. ايران در اين كشورها موفق‌تر عمل كرده و بسياری از بزرگان اينها هم به اين امر مذعن و معترفند. به دليل تقارب و نزديكی فرهنگی ايران با اين كشورها و توان تعاون و همكاری فرهنگی كه دارد، بدون هيچ بودجه‌ای و يا با كم ترين بودجه در اين كشورها موفق‌تر عمل می‌كند. امروزه تبليغ در فرهنگ سازی نقش بسيار مؤثری دارد، به گونه‌ای كه هيچ نبايد در آن ترديد كرد.
2. جايگاه تبليغ در مسائل سياسی نيز بسيار رفيع و بلند است. تمام تفكرات ماترياليستي، الهي، سرمايه داری و كاپيتاليستی كه در جهان وجود دارد، در مورد جايگاه تبليغات در معادلات سياسی جهان هيچ ترديدی ندارند.
3. وحدت هم فرهنگی است و هم سياسي. پرداختن به وحدت و ايجاد انسجام اسلامي، هم يك تكليف برای تصحيح فرهنگ و هم بهترين زمينه برای تثبيت نظام است. وحدت مهم ترين و كليدی ترين مقوله سياسی است و در معادلات حفظ نظام اسلامی از جايگاه فوق العاده‌ای برخوردار است.
4. يكی از مهم ترين جايگاههای تبليغ برای ايجاد اتحاد و انسجام، سخنرانيهای دينی است. اگر پنجاه نفر در روستاهای مختلف مطلبی را مطرح كنند كه وحدت زا باشد و يك مبلغ مطلبی بگويد كه وحدت سوز باشد، هرگز آن پنجاه نفر نمی‌توانند اين ضعف را برطرف كنند. بالعكس اگر آن پنجاه نفر در مورد وحدت خوب عمل نكردند، ولی مبلغ به عنوان محور و قطب تبليغات دينی دقيق عمل كرد، بسياری از آن ضايعات را خنثی می‌كند.
زمينه‌های تفرقه
زمينه‌های تفرقه در سراسر جهان وجود دارد و منحصر به ملت ايران نيست. به عنوان نمونه اكراين يك كشور مسيحی كاتوليك است و ارتدوكسها و پروتستانها در آنجا بسيار كم وجود دارند و يا اصلاً می‌شود گفت وجود ندارند، و كاتوليكها در اين كشور حدود سيصد و شصت فرقه هستند. عواملی مانند موارد ذيل زمينه ساز تفرقه اند:
زبان، قوميتها، قبائل، پائين و بالا بودن محل، مساجد جامع و مساجد حاشيه اي، حسينيه در مقابل مسجد، مناطق جغرافيايی شماليها، جنوبيها، شرقيها، غربيها و...، احساس اختلاف طبقاتی نمودن بالا شهری و پايين شهري، پول دار و بی‌پول بودن، رانت خواری و احساس رانت خواري، استبداد، اطرافيان غيرمناسب، عدم سازگاري، عدم هماهنگي، احزاب و گروههای سياسي، گروههای اجتماعي، تحريك كنندگان، و....
گاهی نه خود تبعيض بلكه احساس تبعيض در جامعه زمينه ساز تفرقه و اختلاف است و مبلغان و ائمه محترم جمعه می‌توانند با از بين بردن اين احساس، التهاب موجود در جامعه را كاهش دهند.
گاه استبداد به رأي، تفرقه انگيز است. بعضی از مسئولين بر اين باورند كه همه كارهای خوب را آنها كرده‌اند و ديگران با دخالت يا عدم مشاركت خود موجب شكستها بوده‌اند. چنين اعتقادی بسيار می‌تواند تفرقه انگيز باشد.
اطرافيان مسئولين و مبلغان دينی به ويژه ائمه محترم جمعه می‌توانند زمينه‌های اختلاف را ايجاد كنند. سفارشهای اميرالمؤمنين علی عليه السلام در مورد اطرافيان فوق العاده است و شرطهای زيادی در مورد آنان دارد كه چاپلوس، دروغگو و... نباشند. اطرافيان بايد كسانی باشند كه حوائج مؤمنين را به مسئولين منتقل كنند و اگر مراجعه كننده‌ای توان بيان مطالب خود را نزد مسئولين ندارد، آنها مطالب و درخواستهايشان را به مسئولين انتقال دهند.
يكی ديگر از زمينه سازان اختلاف و تفرقه، شكست خورده‌های سياسی و مديريتی هستند كه با تحريك مردم، سعی در ايجاد تفرقه دارند. به دليل اينكه برخی از ائمه محترم جمعه چندين دولت را تجربه كرده‌اند، ديده‌اند كه بعضی از افرادی كه در زمان تصدی مسئوليت توجهی به ائمه جمعه نداشته‌اند، اما پس از عزل و بركناري، خود را به ائمه جمعه نزديك كرده سعی در تفرقه افكنی می‌نمايند.
مواردی كه بيان شد برخی از زمينه‌های ايجاد تفرقه است، گرچه لزوما به معنای ايجاد تفرقه نمی‌باشند.
تعارض اختلاف با تقوا
هرچه در جامعه ضريب اختلاف افزايش پيدا كند، ضريب تقوا كاهش می‌يابد؛ زيرا اختلاف زمينه ساز غيبت، تهمت، افترا، بد و بيراه گفتن، لگدمال كردن آبروی مؤمنين است. امام جمعه و مبلّغ دينی متصدی افزايش ضريب تقوای جامعه است و اگر او در همين گردونه قرار گرفت، بايد فاتحه اسلام را خواند.
عملكرد يك مبلّغ دينی می‌تواند پايه گذار يك سنّت نيكو و يا سنّت سيّئه باشد. و به تعبير نبی مكرّم اسلام: «مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً كانَ لَهُ أَجْرُها وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِها وَ قالَ فی ضِدِّهِ مَنْ سَنَّ سُنَّةً سَيِّئَةً كانَ عَلَيْهِ وِزْرُها وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِها؛(1) هر كس سنت نيكويی پايه گذاری كند اجر آن و اجر عمل كنندگان به آن را دارد و در مقابلش فرمود: هر كس سنّت بدی را پايه گذاری كند، گناه آن و گناه هر كسی كه به آن عمل كرده است را خواهد داشت.»
اگر تقوای جامعه افزايش يابد، بركات الهی نازل می‌شود. قرآن كريم می‌فرمايد: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ‌»؛(2) «اگر اهل سرزمينها ايمان آورده و تقوا پيشه كنند، بركات از آسمان و زمين بر آنها نازل خواهد شد.»
و اگر گناه در جامعه افزايش يابد، وزر و وبال آن همه را فرا خواهد گرفت. خداوند متعال می‌فرمايد: «وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصيبَنَّ الَّذينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً‌»؛(3) «از فتنه [و عذابی] بپرهيزيد كه فقط به ظالمان شما نمی‌رسد.»
•    پاورقــــــــــــــــــــی
________________________________________
1) بحار الانوار، ج 71، ص 204، باب 14.
2) اعراف/ 96.