بیشتر مورخان نوشته اند که امام سجاد(ع) در واقعه کربلا بيمار بود و اين بيماری حکمت و مصلحت الهی برای امت اسلام بوده تا در سايه آن وجود حجت خداوند در زمين حفظ شود و امر امامت تداوم يابد. به همين دليل در ميدان کربلا حضور نيافت. (الطبقات/ج5/ ص 221, تذکره الخواص/ ص324, اعيان الشيعه/ ج1/ ص635)
آن حضرت تنها باز مانده مرد از خاندان حسين(ع) بود که از کربلا زنده باز گشت تا پرچمدار هدايت امت باشد.
عدّه ای سيمای امام سجاد(علیه السلام) را چنان ترسيم کرده اند که گويا در تمام عمر بيمار بوده و زرد رنگ و تب دار که هميشه عصا به دست و با کمر خميده راه می رفت و در روز عاشورا نيز بيماری او چنان شديد بود که از جنگ و اتفاقات روز عاشورا خبر نداشت و وقتی امام حسين(ع) وارد خيمه او می شود سؤال می کند, پدرجان! کار شما با اين جماعت به کجا کشيده شد؟ فرمود: به جنگ کشيده شد, سؤال کرد: از عمويم عباس چه خبر؟ فرمود: کشته شد, سؤال کرد : از برادرم اکبر چه خبر؟ فرمود: کشته شد, سؤال کرد: از پسر عمويم قاسم چه خبر؟ فرمود: کشته شد... در حالی که امام تنها در ايام عاشورا بنا به مصلحتی شايد تقدير الهی بر اين بود امام زنده بماند و نسل امام حسين(علیه السلام) از اين طريق تداوم پيدا کند بيمار بودند و غير از اين ايام کسی ننوشته است که امام بيمار بود و حتی برخی از مورخين از جهاد و مبارزه او در ميدان کربلا و مجروحيت و جانبازی آن حضرت سخن به ميان آورده وگفته اند: امام سجاد(ع) در روز عاشورا وارد ميدان جنگ شد و جنگيد و مجروح شد و با بدن مجروح او را از معرکه خارج کردند
فضيل بن زبير اسدی کوفی, از ياران امام باقر و امام صادق(ع) در کتاب خود «تسمية من قتل من اهلبيته و شيعته» می نويسد:
کان علی بن الحسين(ع) عليلاً و ارتثّ يومئذٍ و قد حضر بعض القتال , فدفع الله عنه و اخذ مع النساء. (جهاد الامام السجاد/ ص50)
امام علی بن حسين(ع) در حالی که بيمار بود در برهه ای از جنگ کربلا حضور يافت و به مبارزه پرداخت تا مجروح شد و پيکر مجروح وی را از معرکه بيرون آوردند. آنگاه خداوند شرّ دشمن را از وی باز داشت و به همراه زنان به اسيری برده شد.
لغت شناسان می گويند: واژه «ارتثّ» بدان معنا است که شخصی در ميدان رزم جنگيد و سپس مجروح شد و بر زمين افتاد و در حالی که جان داشت او را از معرکه بيرون بردند.
و می توان گفت: امام سجاد(ع) با آن بيماريش و حضرت زينب(س) و اسرا متمّم و مکمل قيام حسينی بود , خطبه های آن حضرت در کوفه و شام موجب بيداری ملت های غفلت زده گرديد و توبه مردم کوفه و قيام و خون خواهی آن ها را در پی داشت, بی شک سخنان بيدار گرانه امام سجاد(ع) و حضرت زينب(س) وجدان های خفته امت اسلام را بيدار ساخت و انگيزه های انتقام جوئی و خون خواهی از شهيدان کربلا را در نهاد آنان بارور ساخت تا قيام های خون خواهان کوفی در قالب جنبش توابين و سپس قيام مختار شکل گرفت.
............................................................................................
عزاداري صحيح/ ج2/ محمد نيكنام عربشاهي/ ص106-107