از چه روشی برای ترک عادت استفاده کنم؟

با سلام و احترام خدمت شما کاربر گرامی!

از حضور ارزشمند شما در سایت اندیشه برتر بسیار خوشحالیم. از اینکه به مجموعه ما اعتماد فرمودید و سؤالتان را با ما در میان گذاشتید، سپاسگزارم. انشا الله که راهنمایی‌ها و پیشنهادهای ما برایتان مفید باشد.

مادر گرامی، از اینکه دختر ۴ساله دلبند شما عادتی نامناسب دارد، ناراحت هستید. شما به او تذکر می‌دهید؛ اما چون فکر می‌کنید این کار برای او تبدیل به عادت شده، صحبت کردن با او فایده‌ای ندارد. اکنون به دنبال راهکار برای ترک این عادت هستید. نگرانی شما مادر گرامی را درک می‌کنم و شما را تحسین می‌کنم که برای مسائل کودک خود به فکر راهکار مناسب، هستید.

ای‌کاش برای راهنمایی بهتر پاسخ به این سؤالات را می‌دانستم:

- از چه زمانی کودک شما دست به نافش می‌زند؟ و چه مدت است این کار را انجام می‌دهد؟

- آیا بررسی کرده‌اید که مشکل جسمی در آن ناحیه ندارد؟

- ارتباطش با شما و در کل دیگران چگونه است؟

- آیا شیطنت دارد؟

- برای ترک این کارش به‌غیراز تذکر تابه‌حال چه کارهایی انجام داده‎‌اید؟ اولین بار که دیدید چه واکنشی نشان دادید؟

- آیا فرزند دیگری نیز دارید؟

-  ارتباط شما با همسرتان چگونه است؟ آیا جلو کودک خود به تعارضات بین خود می‌پردازید؟

به‌طورکلی، کودکان خصوصاً کودکان ۴ساله به دنبال نشاط و شادی هستند و دنیای کودکان دنیای کنجکاوی جهت شناخت، است. کودک شما نیز احتمال دارد، در ابتدا برای کنجکاوی این کار را انجام داده است و بعدها ممکن است با واکنش نامناسب شما و دیگران یا همسرتان مواجه شده که این رفتارش تقویت شده است. کودکان مثل ما بزرگ‌ترها یکسری نیازهایی طبیعی و فطری دارند که اگر این نیازها تأمین نشود کودک برای تأمین آن نیازهای خود، دست به کارهایی دیگر می‌زند که از نظر ما ممکن است خوشایند نباشد. بعد ما در برابر این رفتار ناخوشایند، با منع گفتاری یا رفتاری به طور مستقیم، رفتار نامطلوب کودک را تقویت می‌کنیم. این می‌شود که رفتار نامطلوب او ادامه‌دار می‌ماند. به‌صورت کلی عادت، یعنی دوام یک رفتار. پس دقت کنید ببینید در روز چقدر این کار را انجام می‌دهد؟

بهتر است برای تبیین بهتر این پاسخ، به نکات تکمیلی زیر دقت بفرمایید.

1. قبل از ارائه راهکار باید به علت و چرایی آن مشکل پرداخت. بهتر است ببینید کودک شما چرا این کار را انجام می‌دهد؟ آیا مسئله جسمی و یا روانی برای این کارش وجود دارد؟ اگر فقط روی راهکار و رفع این موضوع تمرکز کنید و از علت آن بی‌خبر باشید، رفع آن عادت بسیار سخت و یا اصلاً غیرممکن خواهد بود. پس در بحث علت‌یابی:

الف) او را به پزشک ببرید و مطمئن شوید که از لحاظ جسمی ناف و اطراف آن سالم است. مثلاً ممکن است خارش و سوزش داشته و به شما نگفته است و با خاراندن و یا دست‌زدن به آن، درد و یا خارش کمتر می‌شده.

ب) بررسی کنید که آیا نیازهای کودک خود را تأمین می‌کرده‌اید؟ آیا فرزند بعدی داشته‌اید که این مسئله برایش سخت بوده؟ آیا به او پرخاش می‌کنید؟ آیا تعارضات خود و یا خود با همسرتان را به کودکتان منتقل می‌کنید؟ آیا خودتان اضطراب دارید؟ افکار آزاردهنده شما را اذیت می‌کند؟ و این موارد را به کودکتان منتقل کرده‌اید؟ یعنی یک استرسی موجب می‌شود کودکتان به این کار دست بزند.

ج) یکی از علت‌های عادات، در ابتدا سرگرمی بوده و بعد این سرگرمی تبدیل به عادت شده است.

د) یکی از علت‌های دیگر الگوگیری است. یعنی شاید کودک شما این رفتار را از کسی دیده و این‌گونه رفتار می‌کند.

2. بعد از علت‌یابی  بهتر می‌توانید به دنبال راهکار مناسب باشید. در بحث راهکار به نکات زیر دقت فرمایید:

1- تأمین نیازهای اصلی کودک: کودکی که نیازش تأمین شود به دنبال تأمین نامناسب چه در کودکی و چه در بزرگ‌سالی نمی‌رود.

2. توجه و محبت غیر شرطی: سعی بفرمایید به او محبت و توجه داشته باشید که او از جانب شما تأمین شود. البته به‌صورت غیر شرطی. یعنی اما و اگری برای محبت‌کردن به او نداشته باشید.

3. فرمودید به او تذکر می‌دهید. باید بگویم این کار را ترک بفرمایید. تذکر دادن موجب ادامه و تقویت این رفتار می‌شود. منع در کودکان و حتی برای برخی رفتارهای بزرگ‌سالان، موجب تقویت می‌شود. بنابراین به جای تذکر مستقیم، به طور غیرمستقیم رفتار او را جهت دهیم. یعنی به جای اینکه بگوییم نکن، این رفتار بده، باید بگوییم میای این بازی را انجام دهیم؟ یا مثلاً با او ورزش کنید و در کل او را مشغول کنید و رفتارش را تغییر دهید، بدون اینکه او متوجه نیت شما شود.

4. بچه‌ها در این سن توانایی انجام کارهای ظریف با انگشتان را به دست می‌آورند. پس بهتر است شما با او کارهایی انجام دهید که با انگشتان او سروکار دارد. مثلاً خمیربازی کنید و از او بخواهید با انگشتانش خمیر را به شکل‌های مختلف در بیاورد.

5. بهتر است برای حواس‌پرتی او از دست زدن به ناف و یا جاهای دیگر، به مغزش اطلاعات دیگری بدهید. مثلاً با او شعر کار کنید که ذهنش درگیر حفظ اشعار شود. همچنین می‌توانید با وسایلی اعداد و شمارش را کار کنید.

6. ساعات تنهایی او را کم کنید.

7. سرزنش، سرکوب و تحقیر را برای کودک دلبندتان نداشته باشید. او را تکریم کنید و وارد دنیای شاد و بازی‌های او شوید. به او احترام بگذارید.

8. او را به‌هیچ‌وجه تنبیه نکنید. تنبیه نتیجه عکس دارد. به‌جای آن او را تشویق کنید. تشویق هم اسلوب خاص خود را دارد. بهتر است نکات آن را در نظر بگیرید.

9. با او صحبت کنید. بچه‌ها در قالب بازی نیازها و احساسات و افکار خود را می‌گویند. یعنی می‌توانید نقش‌های خانوادگی خود را با هم بازی کنید و ببینید او چه نیازهایی درد. برای رفع آن تلاش کنید. همچنین دقت کنید دخترتان برون ریزی احساساتی دارد حتماً در واکنش به بیان احساساتش، او را بپذیرید. پذیرش او موجب می‌شود به شما اعتماد کامل کند و حرفهایش را به شما بزند و نوعی تخلیه هیجانی برایش اتفاق میفتد. بعد از آن می‌توانید، با زبان بچگانه و در قالب بازی احساسات خود را از این عادت بدش به او بگویید. مثلاً من احساس خوبی ندارم از اینکه تو دستت را ... . بعد از پیامدهای این کار برایش بگویید.

10. سعی کنید در مورد تعارضات خود با همسرتان جلو بچه، صحبتی نداشته باشید. ممکن است او دچار اضطراب شود و منجر به عادت‌های بد شود.

11. سعی کنید اگر از مسئله‌ای ناراحت هستید و یا از افکاری در رنج هستید که لزوماً هم ربطی به کودکتان ندارد، حل کنید. مثلاً اگر اضطراب دارید و یا افکار وسواسی، به‌صورت حضوری با مراجعه به مشاور، آن‌ها را حل بفرمایید. چون فرزندان حتی اگر اضطراب خود را نشان ندهیم، متوجه می‌شوند و ممکن است به آن‌ها منتقل شود.

12. جمع‌های خانوادگی و دورهمی‌های فامیلی را بیشتر کنید و کودک را وارد تعامل مطلوبی با اقوام و یا همسالان او کنید.

در خدمت سؤالات شما هستیم.

انشا الله که موفق باشید.