شبهاتی در مورد واقعه غدیر

پاسخ سؤال دهم

در مورد کلام اميرالمؤمنين (عليه السلام) در نامه ششم نهج البلاغه كه فرمودند:« إِنَّهُ بَايَعَنِي الْقَوْمُ الَّذِينَ بَايَعُوا أَبَا بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمَانَ عَلَى مَا بَايَعُوهُم ...»‏، مخاطب حضرت علی (عليه السلام) در اين کلام، معاوية بن ابی‌سفيان است، کسیکه به نظريه نصّ اعتقادی ندارد، ولی سيره خلفای قبل از اميرالمؤمنين (عليه السلام) را در ظاهر قبول دارد، به‌خاطر همين، امیرالمؤمنین از باب اينکه با دشمن در مقام بحث و مناظره، گاهی به اعتقادهای خودش استدلال می‌شود، با معاويه از همين راه استفاده می‌کند و در حقيقت می‌فرمايد: اگر تو معتقد به بيعت هستی و می‌گويی که بيعت به خلفا مشروعیت داده، مردم با من هم همانند آنان بيعت کردند و کسیکه غایب بوده (معاویه) باید نظر این اجماع را بپذیرد، همانگونه که در مورد خلیفه اول چنین نظری دارید.

بنابراين اين كلام تاييدی برای خلافت خلیفه‌ی اول نیست، زيرا امامت و جانشينی پيامبر بايد با نص الهی باشد و انتخاب خليفه به دست مردم نيست و در حقيقت اين مناظره امیرالمؤمنین با معاويه طبق مبانی خود اوست، مانند مناظره حضرت ابراهيم با بت‌پرستان و ستاره‌پرستان؛ شيوه‌ای که حضرت ابراهيم (علیه السلام) در برخورد با مخاطبان خود انتخاب کرد، استفاده از باورهای نادرست آنان و تنظيم استدلال خويش با مبنا قرار دادن همان باورها بود.

اميرالمؤمنین نه معتقد به خلافت انتخابی و شورايی است و نه اجماع مهاجرين و انصار را دليل رضايت خداوند می‌داند؛ بلكه با استفاده از قاعده الزام كسی را كه معتقد به خلافت انتخابی بود و بيعت مهاجرين و انصار را دليل مشروعيت خلافت می‌دانست محكوم می‌كند و به معاويه فهماند كه حتی بر مبنای پذيرفته شده خودت بازهم حق نداری كه از بيعت با من سرپيچی كنی!

پاسخ سؤال هفتم

علتی که برای محکوم کردن عدم قیام امیرالمؤمنین بر ضد حکومت ابوبکر ذکر شده صحیح نیست، بلکه دلایل دیگری برای عدم قیام ذکر شده است:

• قدرت و نیروی کافی برای قیام نبود

در کافی از امیرالمؤمنین نقل شده است: به خدا قسم اگر من به تعداد اصحاب طالوت، یا تعداد اهل بدر، در حالیکه آن‌ها دشمن شما بودند، نیرو داشتم، حتماً با شمشیر شما را می‌زدم تا این‌که بر صراط مستقیم باز گردید.

«أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ كَانَ‏ لِي‏ عِدَّةُ أَصْحَابِ طَالُوتَ أَوْ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ وَ هُمْ أَعْدَاؤُكُمْ لَضَرَبْتُكُمْ بِالسَّيْفِ حَتَّى تَئُولُوا إِلَى الْحَق» کافی، ج8، ص32.

یعنی اگر‏ به تعداد اصحاب طالوت که حدود 300 نفر بودند و یا به تعداد افراد حاضر در جنگ بدر که 313 نفر بودند، نیرو داشتند، قسم یاد کرده‌اند که در برابر ابوبکر قیام می‌کردند.

و یا در نقلی دیگر فرمودند: اگر من در روزی که بر ابوبکر بیعت گرفته شد، چهل مرد فرمان‌بردار داشتم، حتماً با آن‌ها نبرد می‌کردم.

«وَ لَوْ كُنْتُ وَجَدْتُ يَوْمَ بُويِعَ (أَخُو تَيْمٍ) أَرْبَعِينَ‏ رَجُلًا مُطِيعِينَ لَجَاهَدْتُهُم» مستدرک الوسائل، ج11، ص76.

بنابراین امیرالمؤمنین به فکر قیام و مبارزه بود، ولی نیرو و یاور برای قیام نداشت و اگر بنا بود که حضرت با معجزه، دشمن خود را از بین ببرد، نبی مکرم اولی بود که در آن 13سال مکه، با آن شکنجه‌ها و آزارها، از قدرت معجزه استفاده کند و دشمن را نابود کند، که این کار را نکرد بلکه به تعبیر اهل سنت، از مکه فرار کرد به سمت غار ثور، و از غار ثور هم به مدینه هجرت نمود.

• وصیت پیامبر به خودداری از قیام:

ابن عباس از پیامبر اکرم نقل می‌کند که فرمود: ای علی! همانا قریش بعد از من بر ضد تو خواهند شد و همگی آنها بر ظلم کردن و چیره شدن بر تو اجتماع خواهند نمود، اگر یاوری داشتی با آنها نبرد کن و اگر یاوری نیافتی، دست نگه دار و خونت را حفظ کن.

«يَا عَلِيُّ إِنَ‏ قُرَيْشاً سَتَظَاهَرُ عَلَيْكَ وَ تَجْتَمِعُ كَلِمَتُهُمْ عَلَى ظُلْمِكَ وَ قَهْرِكَ فَإِنْ وَجَدْتَ أَعْوَاناً فَجَاهِدْهُمْ وَ إِنْ لَمْ تَجِدْ أَعْوَاناً فَكُفَّ يَدَكَ وَ احْقِنْ دَمَك.» الغیبه، شیخ طوسی، ص193‏.

شاید عده‌ای از اصحاب دنبال این فرصت بودند که امیرالمؤمنین دست به شمشیر ببرد، که از او حمایت کنند، اما در مقابل، دشمنان سیلی خورده و به حاشیه رانده شده، و طالبان قدرت و ... دست به دست هم می‌دادند و اسلام را نابود می‌کردند، و برای عدم متفرق شدن مسلمانان امیرالمؤمنین مجبور به سکوت در مقابل قبیله بنی تیم شد.

پاسخ سؤال پنجم

این شبهه بر خبری دروغ بنا شده است و امیرالمؤمنین هرگز خلافت ابوبکر را اولی نمی‌دانست؛ ایشان به تصریح خلیفه دوم که در روایت صحیح مسلم آمده است، ابوبکر و عمر را دروغگو و گنهكار ونيرنگ‏باز و خائن مى‌دانست.

«فلمّا توفّي رسول اللّه - صلى اللّه عليه وسلّم - قال أبو بكر: أنا وليّ رسول اللّه ، فجئتما ... فرأيتماه كاذباً آثماً غادراً خائناً ... ثمّ‏توفّي أبوبكر فقلت: أنا وليّ رسول‏اللَّه - صلى اللّه عليه وسلّم - ووليّ أبي بكر، فرأيتماني كاذباً آثماً غادراً خائناً.» صحيح مسلم، ج5، ص152، كتاب الجهاد، باب15، حكم الفیء، ح49.

در اين صورت چگونه امکان دارد، حضرت خلافت آن‌ها را قبول کرده و بپسندد؛ آيا اين حرف که امام علی آن‌ها را لایق خلافت می‌دانست، با اعتقاد ایشان به دروغگو و گنهكار ونيرنگ‏باز و خائن بودن آنها سازگار است!!
هم این نسبت به امیرالمؤمنین خلاف واقعیت است و هم روایت فرستادن ابوبکر برای نماز جماعت توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله.

در صحیح بخاری آمده است که پیامبر اکرم ابوبکر را برای امامت جماعت به مسجدالنبی فرستاد، پس از اینکه نماز جماعت تشکیل شد، حال پیامبر بهتر شد و کشان کشان همرا دو نفر در حالیکه پایش به زمین کشیده می‌شد، به مسجد رفت، ابوبکر متوجه شد و صبر کرد تا اینکه پیامبر آمد سمت چپ ابوبکر نشست؛ ابوبکر ایستاده نماز می‌خواند و پیامبر نشسته؛ ابوبکر به پیامبر اقتدا کرده بودند و مردم به ابوبکر.

«فَلَمَّا دَخَلَ فِي الصَّلاَةِ وَجَدَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي نَفْسِهِ خِفَّةً، فَقَامَ يُهَادَى بَيْنَ رَجُلَيْنِ، وَرِجْلاَهُ يَخُطَّانِ فِي الأَرْضِ، حَتَّى دَخَلَ المَسْجِدَ، فَلَمَّا سَمِعَ أَبُو بَكْرٍ حِسَّهُ، ذَهَبَ أَبُو بَكْرٍ يَتَأَخَّرُ، فَأَوْمَأَ إِلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى جَلَسَ عَنْ يَسَارِ أَبِي بَكْرٍ، فَكَانَ أَبُو بَكْرٍ يُصَلِّي قَائِمًا، وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي قَاعِدًا، يَقْتَدِي أَبُو بَكْرٍ بِصَلاَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَالنَّاسُ مُقْتَدُونَ بِصَلاَةِ أَبِي بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ.» صحیح بخاری، ج1، ص144.

تصور كنيد چگونه ابوبكر از ابتدا به نماز ايستاده و مردم به او اقتدا كرده‌اند، ولی پیامبر می‌آيند و كنار ابوبكر می‌نشينند و در حالیكه مردم از قبل به ابوبكر اقتدا كرده‌اند، حال ابوبكر به پيامبر اقتدا می‌كند و مردم نماز خود را به امامت ابوبكر ادامه می‌دهند؟! آيا واقعاً عجيب نيست؟!!
وقتی نماز پيامبر طوری است كه ابوبكر می‌تواند به حضرت اقتدا كند، چرا مردم به حضرت اقتدا نكردند؟
آيا اينچنين نمازی در طول نبوت پیامبر سابقه داشته است؟
آيا اقتدای مردم به ابوبكر با وجود رسول اكرم از فضيلت نمازشان نمی‌كاهد؟

بخاری در روایتی دیگر نیز آورده است: هنگامیکه ابوبكر پيامبر را مشاهده نمود كه به مسجد آمده، خواست عقب رود، امّا پيامبر اشاره كرد كه عقب نرود، ولی او عقب رفت و [به عنوان تكبيرگو] صدای تكبير حضرت را به گوش ديگران می‌رساند و حاضرین متابعت می‌کردند.

«فَلَمَّا رَآهُ أَبُو بَكْرٍ ذَهَبَ يَتَأَخَّرُ، فَأَشَارَ إِلَيْهِ أَنْ صَلِّ، فَتَأَخَّرَ أَبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، وَقَعَدَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى جَنْبِهِ، وَأَبُو بَكْرٍ يُسْمِعُ النَّاسَ التَّكْبِيرَ تَابَعَهُ مُحَاضِرٌ.» صحیح بخاری، ج1، ص143.

بالاخره معلوم نیست ابوبكر امام است يا مأموم و يا تكبيرگو!! آیا مکبر پیامبر بودن شایستگی خلافت ایشان را هم ایجاد می‌کند؟! (بررسی دقیق روایات این قضیه نشانه عدم فضیلت نیز می‌باشد.)
پس چگونه روی یک فضیلت ساختگی یا موهوم، امیرالمؤمنین بگوید پیامبر تو را مقدم کرد، پس غیر تو را اولی نمی‌دانیم.

پاسخ سؤال سوم
کسیکه اشکال کرده، اگر جریان غدیرخم مربوط به نصب حضرت علی است، پس چرا ایشان بيان حق را از وقت حاجت به تأخير انداخت؟ باید ببینیم که برای شیعه این شبهه به‌وجود آمده یا اهل سنت؛ اگر از کتب اهل سنت بطلان این سؤال را بجوییم، می‌بینیم امیرالمؤمنین، نه‌تنها در زمان خلفا، بلکه در زمان خود پیامبر (صلی الله علیه وآله) نیز حقانیت و امام بودن خود را برای مردم بیان کرده و ثابت نموده‌اند.
در روایتی از امیرالمؤمنین در زمان حیات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نقل شده است که ایشان همواره می‌فرمود:خداوند فرموده است: «اگر(پیامبر) فوت کند یا شهید شود، شما به جاهلیت برمی‌گردید؟» به خدا سوگند، مرتد نمی‌شویم زمانی که خداوند ما را هدایت کرده باشد و به‌خدا اگر پیامبر بمیرد یا شهید شود، من با همان کسانیکه پیامبر با او جنگید می‌جنگم تا کشته شوم.
به خدا من برادر، ولی، پسر عمو و وارث او هستم؛ پس چه کسی به او از من محق‌تر است.
این روایت را احمد بن حنبل و طبرانی نقل کرده‌اند و هیثمی در مجمع الزوائد پس از نقل این حدیث، راویان حدیث را از راویان صحیح بخاری و مورد وثوق می‌داند.

«عن ابن عباس أن عليا كان يقول في حياة رسول الله صلى الله عليه وسلم إن الله عزوجل يقول (أفإن مات أو قتل انقلبتم على أعقابكم) والله لا ننقلب على أعقابنا بعد إذ هدانا الله تعالى والله لئن مات أو قتل لأقاتلن على ما قاتل عليه حتى أموت، والله إني لأخوه ووليه وابن عمه ووارثه فمن أحق به مني. رواه الطبراني ورجاله رجال الصحيح.» مجمع الزوائد، ج9، ص134.

حال مردم با دیگری بیعت کردند و یاوران امیرالمؤمنین به حد کفایت نرسیدند، آیا ایشان باید به اجبار آنها را وادار به قبول خلافت می‌کردند؟!
خدا خواسته است مردم معصیت نکنند، اما مردم گوش نمی‌دهند، آيا می‌شود گفت مردم در کار خدا خلل ايجاد کردند؟!

در مورد سؤال 9 و نصب سیاسی در غدیر:

اگر موضوع غدیرخم همان نصب سياسی است، پس آیاتی که در آن به پيامبر دستور داده شده که در اداره دنيای مردم با آنان مشورت کند، چگونه توجيه می‌‌شود.
در جواب می‌گوییم که این آیات دلیل بر این نیست که جمیع امورات دینی را باید با مشورت انجام داد، بلکه برخی از امور فقط به‌دست شارع است و حتی خود پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم نمی‌تواند از پیش خود و بدون وحی، امری را صادر نماید و خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ. لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ. ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ.[حاقه/44-46] اگر (پیامبر) چیزی را که ما نگفته باشیم، به ما نسبت بدهد، دست راست او را بگیریم و رگ گردن او را قطع می‌کنیم.»
این‌که امامت و خلافت بر امت، جزء مواردی است که خارج از اختیار مردم است و تعیین و نصب آن از جانب خدای متعال است، یا این‌که امری واگذار شده به انتخاب مردم، مبتنی بر آن است که جایگاه خلافت و رهبری امت را چگونه تفسیر نماییم.
اگر مراد ما از امامت، رياست همه‌جانبه الهى در امور دين و دنيا باشد، این جایگاه شأنی هم‌چون جایگاه نبوت داشته و بدیهی است که با چنین تفسیری از امامت جایی برای انتخاب مردم باقی نخواهد ماند؛ امام رضا (علیه السلام) در تبیین جایگاه امامت می‌‍فرماید: «انَّ الْامامَةَ هِىَ مَنْزِلَةُ الْانْبِياءِ وَ ارْثُ الْاوْصِياءِ، انَّ الْامامَةَ خِلافَةُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ خِلافَةُ الرَّسُولِ ... انَّ الْامامَةَ اسُّ الْاسْلامِ النَّامى‏ وَ فَرْعُهُ السَّامى.‏[1] امامت جايگاه پيامبران و ميراث جانشينان‏ آنان مى‌‏باشد. امامت خلافت خدا و رسول و مقام اميرالمؤمنين و حسن و حسين مى‌باشد، امامت زمامدارى دين و نظام مسلمين و صلاح دنيا و عزت مؤمنان است. امامت اساس اسلامِ بالنده و شاخه‏ هاى برآمده آن مى‌‌باشد. به‌وسيله امام نماز و زكات و روزه و حج و جهاد و توسعه اموال دولتى و صدقات و اجراى حدود و احكام و نگهدارى از مرزها، به خوبى انجام مى‌ گيرد...»
اما اگر تفسیر ما از جایگاه امامت و خلافت بر امت، حکومت‎داری بر مردم و از مصالح عمومی جامعه بدانیم؛ چنین جایگاهی یک منزلت اجتماعی و منصبی عادی خواهد بود که لزومی در تعیین آن از جانب خدا نخواهد داشت، ولی با این حال از حاکم (پیامبر اکرم) انتظار می‌رود برای بعد خود چاره‌ای اندیشیده باشد، چنان‌چه از حاکمان بعدی این انتظار را داشته و آنان نیز تدبیری نموده‌اند.
شیعه معتقد است جایگاه امامت در حقیقت استمرار بخش جایگاه نبوت در هدایت و تبیین معارف دین بوده که یکی از شؤون چنین جایگاهی خلافت و حکومت ظاهری و اجرای احکام الهی توسط امام در جامعه خواهد بود، که چنین امری خود از پشتوانه‌ای عقلی و نقلی برخوردار می‌باشد. دلیل شیعه بر الهی بودن نصب و تعیین امام؛‌ از دیدگاه قرآن کریم، آیات ابلاغ (67 سوره مائده)، اکمال دین (3 سوره مائده)، ولایت (55 سوره مائده)، امامت ابراهیم (124 سوره بقره)، خلافت داود(26 تا 29 سوره ص) می‌باشد؛ علاوه بر آن‌که احادیث غدیر، ثقلین، دوازده خلیفه، سفینه، امان و... دلالت بر نصب امام از سوی خدای متعال خواهد داشت.

پی‌نوشت:

[1]. کافی، کلینی، ج1،ص200.

http://www.adyannet.com/fa/news/24256

 شبهه شماره 2 که گفته بودند: اگر اميرالمؤمنين فرمان خدا را بر خلافت خود یافته است، پس چرا شجاعت، شهامت و عدالت او اقتضا نکرد که یک تنه شمشير برکشد و فرمان و عدالت خدا را جاري سازد؟!

واما جواب به این شبهه: 
قرار نیست شجاعت و شهامت و عدلت در همه جا  با شمشیر کشیدن محقق شود. شجاعت وعدالت  به این نیست که هرجا حقت را غصب کردند یا فرمان خدا اجرا نشد سریع شمشیر بکشی. همه خوب می دانند که حماقت با شجاعت فرق می‌کند پشت شجاعت، منطق و صبر و بصیرت نهفته است.برخلافت حماقت که  منفعت شخصی درآن لحاظ می‌شود. و چون حضرت علی علیه اسلام شجاع  و عادل بودند اقتضا می‌کرد که به خاطر حفظ منافع عموم و کیان اسلام علاوه بر اشاره به غصب حق خود، وسکوت نکردن،  صبرکند. همانطور که خود حضرت دلایل صبرشان را  فرمودند: دلیل اول: «جلوگیری از تفرقه میان مسلمانان»(  شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد ، 1404ق،ج1، ص308،« دلیل دوم: «خطرمرتدان»( همان، 1404ق،ج17، ص151) دلیل سوم: «حفظ جان عترت اهل بیت»( شريف الرضي، محمد بن حسين‏، ترجمه و شرح نهج البلاغة( فيض الإسلام)، ج2،ص20)

برای دیدن منابع ومطالعه بیشتر به این لینک مراجعه  کنید: دلایل صبر حضرت علی(علیه السلام)از زبان خودشان
 http://www.adyannet.com/fa/news/21932