قصاص آزاد با آزاد و برده با برده

موضوع تشریع قصاص ارتباطى با جایگاه انسانى افراد ندارد، بلکه این قانون گذارى ناظر بر پدیده اجتماعى فراگیرى بود که در آن زمان شایع بود، و این امرى طبیعى است که هر حرکت اصلاحى براى پیش برد برنامه ها واهدافش تمام جزئیات موجود در محیط پیرامونش را که در صدد تغییر آن است، در نظر بگیرد، چرا که این امر ضامن موفقیت وتحقق اهداف آن حرکت است، در غیر این صورت گفتمان و برنامه اش دچار گسستگى و از سوى مخاطبین خود طرد خواهد شد.

نفرت انگیز بودن برده دارى باعث نشد قانون گذار اسلامى عقلانیت خود را در درمان و معالجه این پدیده از دست داده و اصل برنامه خود را از یاد برد، بلکه مجموعه گسترده اى از احکام – مثل کفارات – را جهت محدود کردن این پدیده وضع نمود، کما اینکه بیش از آن در حد توان سعى در تغییر زمینه هاى فکرى ای نمود که انسان را در ظهور این پدیده یارى مى نمود، لذا پایه هاى آزادى انسان ها را در مقیاس اجتماعى از طریق برچیدن وابستگی هاى درونى به هر چیزى غیر از خداوند بنا نهاد، و فرمود: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلاّ نَعْبُدَ إِلاّ اللَّهَ وَلا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً وَلا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ» (بگو: اى اهل کتاب، بیایید بر سر سخنى که میان ما و شما یکسان است (انبیاء و کتاب‏هاى آسمانى بر آن متّفقند) گرد آییم، و آن این که جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نکنیم و برخى از ما برخى دیگر را خدایانى به جاى خدا نگیرد).