-هر از گاهی خبر اختلاس، حقوق‌های نجومی، زندگی اشرافیگری از طرفی و آمار طلاق، جوانان بی‌همسر، فاصله طبقاتی و... از طرفی دیگر ، جوّ روانی جامعه را بر هم می‌زند، هر کسی برای کاهش این آسیب‌ها، راهکاری ارئه می‌کند، اما بهترین راهکارها: جهل زدایی، معرفی لذت و آرامش واقعی و یاد مرگ می‌باشد.
جوانان بی‌همسر، اقساط عقب افتاده، جوانان افسرده، از نداشتن زندگی آنچنانی و... از آسیب‌های جدی است که امروزه همه جوامع، به خصوص جامعه ما را تهدید می‌کند، یکی از علل این آسیب‌ها، وجود زندگی‌های اشرافی، ماشین‌های گران قیمت، خانه‌های مجلل و... در جامعه است که باعث می‌شود بسیاری از افراد، ازدواج را به نیت سرمایه‌دار شدن و تهیّه ماشین لوکس، خانه مجلل و... به تاخیر بیندازند و یا برای تسریع در رسیدن به آرزوهایشان، وام‌هایی بگیرند که عاجز از پرداخت اقساط آن هستند و در صورت ناتوانی و یا طاقت فرسا بودن رسیدن به این آرزوها، افسرده می‌شوند و...
راهکارهای مبارزه با اشرافیگری
واقعا راهکارهای مبارزه با تفکر زندگی مجلل و اشرافیگری چیست؟
1. جهل زدایی
جهل و نادانی سرچشمه بسیاری از انحرافات، بدعت‌ها، خرافات، از جمله زندگی اشرافی گری می‌باشد. امام علی (علیه‌السلام) در بیان ریشه همه معضلات فردی و اجتماعی می‌فرماید:
«نادانى ريشه همه بدی‌ها است.» [1]
آن حضرت در حدیث دیگری جهل و نادانی را علت جریان گرفتاری‌ها و مشکلات می‌داند و می‌فرماید:
«نـادانى، مايـه مرگ زندگان و دوام بدبختى است.» [2]
آن حضرت در حدیث دیگری نتیجه جهل و نادانی را، افراط و تفریط در زندگی و اسباب و وسایل زندگی می‌داند و می‌فرماید:
«همیشه جاهل، یا افراطگر و تجاوزکار و یا کندرو و تفریط کننده است.»[3]
در مساله زندگی اشرافیگری و عوارض اجتماعی آن، دو نمونه جهل وجود دارد. اولین جهل مختص افرادی است که زندگی تجملاتی تشکیل داده‌اند و تصور می‌کنند که با این مدل زندگی، به رفاه، آرامش، عزت، لذت و... می‌رسند، در حالی که اینگونه نیست، بلکه بزرگترین آسایش و راحتی، در زهد و زندگی ساده و بی زرق و برق است، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«بی‌رغبتى به دنيا، بزرگترين آسايش است.» [4]
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«تمام خوبی‌ها در خانه‌ای قرار داده شده و كلید آن زهد و بی‌رغبتی نسبت به دنیا است.» [5]
دومین جهل و نادانی، مختص کسانی است که با دیدن خانه‌های مجلل، ماشین‌های لوکس، ثروت زیاد و... تصور می‌کنند که صاحبان آنها در بهترین شرایط روحی و جسمی زندگی می‌کنند و غرق در لذت و شادی هستند و همچنین کسانی که برای رسیدن به این این گونه زندگی‌ها، اقدام به اختلاس، حقوق نجومی، تاخیر در ازدواج، گرفتن وام‌های خارج از توان بازپرداخت و... می‌کنند. خداوند خطاب به چنین افرادی می‌فرماید:
«وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى [طه/131] و هرگز چشمان خود را به نعمت‌هاى مادّى، كه به گروه‌هايى از آنان داده‌ايم، ميفكن! اينها شكوفه‌هاى زندگى دنياست، تا آنان را در آن بيازماييم و روزى پروردگارت، بهتر و پايدارتر است.»
در واقع زرق و برق دنیا، موجب رفاه و آرامش و لذت و... نیست، بلکه انسان را به گناهانی آلوده می‌کند که علاوه بر از بین رفتن لذت معنوی و رفاه در این دنیا، آخرت را نیز تباه می‌کند. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید:
«همانا دینار و درهم پیشینیان، شما را به هلاکت رساند و همین دو نیز، هلاک کننده شما است.» [6]
2. معرفی لذت و رفاه واقعی
قطعا برخورداری از زندگی آرامش‌بخش، حق هر انسانی است، اما راه رسیدن به آرامش را، خداوند سبحان در داشتن همسری مومن و خدا ترس، [7] خواب راحت و به موقع [8] و ذکر و یاد خداوند سبحان، قرار داده است و می‌فرماید:
«الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ [رعد/28] آنها كسانى هستند كه ايمان آوردهاند، و دل‌هايشان به ياد خدا، مطمئن و آرام است، آگاه باشيد، تنها با ياد خدا، دل‌ها آرامش مىيابد.»
لذت واقعی، در زندگی اشرافیگری و سفره‌های رنگین نیست، بلکه لذت واقعی، گفتگوی عاشقانه با خداوند سبحان است که انسان را به اوج لذت‌ها می‌رساند. اگر ما از گفتگو و عبادت با خداوند لذت نمی‌بریم، به خاطر این است که بیماری، ذائقه ما را تحت تاثیر خود قرار داده است، اگر از افکار مادی‌گرایی و گناهان روزانه، خود را خارج کنیم، آن وقت لذت عبادت را درک خواهیم کرد. حضرت عیسی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«حقيقتى را به شما بگويم؟ همان گونه كه شخص بيمار، به خوراك خوب و خوشمزه مى‌نگرد، اما به سبب درد شديدى كه دارد، از آن لذتى نمى‌برد، صاحب دنيا نيز به سبب مال دوستيش، از عبادت لذّت نمى‌برد و طعم شيرين آن را نمى‌چشد.» [9] امام علی (علیه‌السلام) نیز در خصوص علت لذت نبردن از عبادت، می‌فرماید:
«چگونه لذّت عبادت را بچشد! كسى كه از هوى و هوس باز نمى‌ايستد؟»[10]
3. یاد آوری زودگذر بودن زندگی دنیایی و یاد مرگ
برای اینکه مردم جامعه از فکر اشرافیگری و زندگی تجملاتی، خارج شوند و به همان روزی حلالی که از راه کسب و کار به دست می‌آورند، قناعت کننند و در کنارش به تشکیل خانواده، پرهیز از دزدی و اختلاس و... رو بیاورند، لازم است هر از گاهی به قبرستان رفته و لحظاتی خود را به جای مردگان بگذارند، آن وقت خواهند فهمید که در قبرستان، فقیر و غنی هر دو اسیر خاک هستند. در بین آنها کسانی که قصد داشتند زندگی تجملاتی درست کنند و بعد ازدواج کنند، ولی به هیچکدام نرسیدند، بسیار است. در بین آنها کسانی که ماشین لوکس و ثروت زیاد باعث مرگشان شد، به چشم می‌خورد. در بین آنها جوانی که در حال فقر ازدواج کرد و با پاکی و صداقت زندگی نمود و شربت مرگ را با عزت نوشید و فرزندان صالحی از خود، به یادگار گذاشت نیز به چشم می‌خورد. با اینگونه تفکرات به خوبی درک می‌کنند که آنها نیز مسافر همین مکان هستند و دیر یا زود اسیر خاک شده و به درگاه خدا باید پاسخگوی اعمالشان باشند. اینگونه یاد مرگ کردن، ثروتمند را از غرور به زیر کشیده و فقیر را از غصه خوردن و... نجات می‌دهد. به خاطر فواید بسیار زیاد یاد مرگ است که امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«رساترين پندها، عبرت گرفتن از آرامگاه‌هاى مردگان است.» [11]
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«ياد مرگ، خواهش‌هاى نفس را مى‌ميراند و رويشگاه‌هاى غفلت را ريشه كن مى‌كند و دل را با وعده‌هاى خداوند نيرو مى‌بخشد و طبع را نازك مى‌سازد و پرچم‌هاى هوس را درهم مى‌شكند و آتش حرص را خاموش مى‌سازد و دنيا را در نظر كوچك مى‌كند.»[12]
نتیجه
برای مبارزه با اشرافیگری، از جهتی و امید دادن به کسانی که فقیر یا متوسط هستند از جهتی دیگر، لازم است در گام نخست با جهل و نادانی که در این عرصه وجود دارد مبارزه شود و با بصیرت بخشی، شاهراه رسیدن به رفاه، لذت و... معرفی گردد و در نهایت برای از بین بردن ریشه‌های مادی گرایی مرتبا یاد مرگ تکرار گردد.
________________________________________
پی نوشت‌ها:
[1]. «اَلجَهلُ أَصلُ كُلِّ شَرٍّ» تمیمی آمدی، عبد الواحد، تصنیف غرر الحکم، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، 1366، ص 73.
[2]. «اَلجَهلُ مُميتُ الحياءِ وَ مُخَلِّدُ الشَّقاءِ» همان، ص 75.
[3]. «لا تَرَی الجاهِلَ اِلّا مُفرِطاً اَو مُفَرِّطاً» همان، ص 479.
[4]. «اَلزُّهدُ فِى الدُّنيا الراحَةُ العُظمى؛» همان ص 276.
[5]. «جُعل الخیرُ كلُّه فی بیتٍ و جُعلَ مفتاحُه الزّهدُ فی الدّنیا.» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلاميه، تهران، ج 70، ص 49.
[6]. «اِنَّ الدینارَ وَ الدِّرهَمَ اَهلَکا مَن کانَ قَبلکم و هُما مُهلِکاکم» همان، ج 70، ص 23.
[7]. «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها...[روم/21] و از نشانه‌هاى او اينكه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد...»
[8]. «وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً [نباء/9] و خواب شما را مايه آرامشتان قرار داديم.»
[9]. «بِحقٍّ أقولُ لَكُم : إنَّهُ كَما يَنظُرُ المَريضُ إلى طَيِّبِ الطَّعامِ فلا يَلتَذُّهُ مَعَ ما يَجِدُهُ مِن شِدَّةِ الوَجَعِ، كذلِكَ صاحِبُ الدّنيا لا يَلتَذُّ بِالعِبادَةِ و لا يَجِدُ حَلاوَتَها مَعَ ما يَجِدُ مِن حُبِّ المالِ.» حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، چاپ دوم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404ق، ص 507.
[10]. «كَيفَ يَجِدُ لَذَّةَ العِبادَةِ مَن لا يَصومُ عنِ الهَوى ؟!.» تمیمی آمدی، عبد الواحد، تصنیف غرر الحکم، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، 1366، ص 199.
[11]. «أبلَغُ العِظاتِ الاعتِبارُ بِمَصارِعِ الأمواتِ» همان، ص 471.
[12]. «ذِكرُ المَوتِ يُميتُ الشَّهَواتِ في النَّفسِ، و يَقلَعُ مَنابِتَ الغَفلَة، و يُقَوّي القلبَ بمَواعِدِ اللّه، و يُرِقُّ الطَّبعَ، و يَكسِرُ أعلامَ الهَوى و يُطفِئُ نارَ الحِرصِ، و يُحَقِّرُ الدُّنيا؛» فلسفی، محمد تقی، الحديت-روايات تربيتى، چاپ مکرر، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1368ش، ج3، ص 205.