شهیدان راه خدمت دشوار

این روزها فکر و ذهن ایران عزیز متأثر از آتش سوزی و تخریب ساختمان پلاسکو و جان باختن تعدادی از آتش نشانان غیور است. آتش نشانانی که اگر نبودند، آمار کشته‌‍‌های مردمی ده‌ها برابر تعداد کنونی بود. به راستی آنان همان‌گونه که مقام معظم رهبری، حضرت آیة الله خامنه‌ای(مدظله) فرمودند: «شهیدان راه خدمت دشوار و انجام وظیفه‌ی پر خطرند.»[۱] در این یادداشت ضمن ابراز احترام به مقام شامخ آن ققنوس‌های شیدایی و عرض تسلیت به بازماندگان و دوستان و همکاران آنان، به ذکر ارزشمندی کار آن مردان آب و آتش طبق متون دینی می‌پردازیم.

راهی نمونه برای کسب روزی حلال
هر کسی یک رزق و روزی معلومی نزد خداوند دارد. چنان‌که خداوند می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ[هود/۶] هيچ جنبنده‌اي در زمين نيست مگر اينكه روزي او بر خدا است، او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مي‌داند، همه اينها در كتاب آشكاري (لوح محفوظ علم خداوند) ثبت است.» برای رسیدن به این رزق معلوم، کار و تلاش جایگاه مهمی دارد. یک نفر مغازه و فروشگاهی تأسیس می‌کند؛ نفر دیگر ورزش حرفه‌ای را دنبال می‌کند. یک نفر معلم، پزشک، معمار می‌شود و دیگری کارخانه‌ای راه اندازی می‌کند. یک نفر نیز شغل آتش نشانی را برای امرار معاش خود بر می‌گزیند.
همه این مشاغل، مهم و محترم‌اند و از آنجا که راهی برای کسب حلال است؛ جزء تلاش‌های مجاهدانه و ارزشمند شمرده می‌شوند. چنان‌که پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌‌وآله) فرمودند: «اَلکادُّ لِعِیالِهِ کَالْمُجاهدِ فی سَبیلِ الله؛[2] کسی که برای اداره زندگی خانواده‌اش تلاش می‌کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند.» اما در بین این شغل‌ها و حرفه‌ها برخی موجب حفظ مال و ثروت مسلمان و حتی بالاتر از آن، سبب نجات جان دیگری می‌شود.
آنقدر حفاظت از جان برادران دینی مورد تأکید اسلام بوده که در قرآن نجات یک نفر برابر با نجات تمام بشریت معرفی شده: «وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا[مائده/۳۲] و هر كس كسى را زنده بدارد چنان است كه گويى تمام مردم را زنده داشته است.» حمران بن أعين‏ از امام صادق(علیه‌السلام) پرسید که چه کسی دیگران را زنده می‌دارد؟ و حضرت جواب دادند: «نَجَّاهَا مِنْ‏ غَرَقٍ‏ أَوْ حَرَقٍ أَوْ سَبُعٍ أَوْ عَدُوٍّ[۳] (مراد از احیای نفس) نجات گرفتاران از غرق و آتش سوزى و درّنده یا دشمن است.» باید توجه داشت که نجات مال یا جان دیگران تنها یک توصیه قرآنی نیست؛ بلکه بر همگان واجب است.

هر چه سخت تر، باارزش تر
گنج‌ها همواره همراه با رنج‌ها بوده و آن گنج‌هایی که سخت تر بدست بیایند؛ ارزشمندتر نیز هستند. روایتی از نبی مکرم اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این موضوع نقل شده که فرمودند: «أَفْضَلُ‏ الْأَعْمَالِ‏ أَحْمَزُهَا[۴]؛ بهترین کارها، سخت‌ترین و شدیدترین آنهاست.» آتش نشانان را می‌توان از جمله افرادی دانست که یکی از سخت‌ترین مشاغل را برای انجام خدمت به دیگران و کسب روزی حلال انتخاب کرده‌اند. تعداد مجروحیت‌ها در حین خدمت یا جان باختن‌ها در حین انجام وظیفه، خود گویای سختی کار آنان است. از این جهت است که برای انجام این کار مهم و ضروری، اسلام ارزشی ویژه و پاداشی بهشتی را مطرح کرده است. امام علی(علیه‌السلام) از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل کردند: «مَنْ‏ رَدَّ عَنْ‏ قَوْمٍ‏ مِنَ‏ الْمُسْلِمِينَ‏ عَادِيَةَ مَاءٍ أَوْ نَارٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة[۵] كسی كه گروهی از مسلمانان را از خطر سيل يا آتش سوزی نجات دهد، بهشت بر او واجب می‌شود.»

جان فدای خدمت
در روزگاری که برخی با خیانت‌ها، احتکارها و اختلاس‌ها دنبال سود، ثروت و سرمایه اندوزی هستند و برخی با برخورداری حقوق‌های نجومی، از انقلاب، سفره‌ای رنگین برای خود تهیه می‌کنند؛ واقعاً نمود ایثار و جان فشانی است که افرادی مشاغل سخت و خطر پذیر را انتخاب کرده و در راه انجام وظیفه، جان خود را به خطر بیاندازند. چنین افرادی به راستی دست از جان شسته‌اند و با خدای خویش معامله کرده‌اند. آنها می‌توانند مصداقی از این آیه مبارکه باشند: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ[بقره/۲۰۷] و از میان مردم كسى است كه جان خود را براى طلب خشنودى خدا مى‏ فروشد، و خدا نسبت به بندگان مهربان است.»
رمز بقای انسان و انسانیت را می‌توان در گروی ایثار دانست. ایثاری که تجلی انسانیت، نهایت بزرگواری، برترین عبادت، اخلاق نیکان و برترین صفت اخلاقی است.[۶] چنان‌که درباره آن فرموده‌اند: «الْإِيثَارُ أَحْسَنُ‏ الْإِحْسَانِ‏ وَ أَعْلَى مَرَاتِبِ الْإِيمَان[۷]  ايثار، بهترين احسان و بالاترين مرتبه ايمان است.»

نکته پایانی
به درستی که آتش نشانان، راه خدمت به خلق را انتخاب کردند و سخت‌ترین بار و مسئولیت را به دوش کشیدند. آنها مردان بی‌ادعایی هستند که جان خود را به خطر انداختند تا از جان و مال دیگران حفاظت کنند. برخی در راه خدمتی دشوار جان خود را از دست دادند و داغی بزرگ برای تمام بازماندگان خود بر جا نهادند؛ ولی مطمئناً در نزد خداوند اجر و پاداشی کم‌نظیر دارند. باید از آنها آموخت و نباید آنها و کار بزرگشان را فراموش کرد.

پی‌نوشت
[۱] پیام رهبر انقلاب در تجلیل از فداکاری آتش‌نشانان مؤمن و شجاع
[۲] شرح أصول الكافي، صدر الدين شيرازى(ملا صدرا)، محمد بن ابراهيم‏، ناشر: مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى‏، مكان چاپ: تهران‏، سال چاپ: ۱۳۸۳ش‏، ج۱، ص۴۳۳.
[۳] تفسير العيّاشي‏، عياشى، محمد بن مسعود، ناشر: المطبعة العلمية، تهران‏، سال چاپ: ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۱۳.
[۴] مفتاح الفلاح، شيخ بهايى، محمد بن حسين‏، ناشر: نشر دار الأضواء، بيروت‏، سال چاپ: ۱۴۰۵ق، ص۴۵.
[۵] الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب‏، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، سال چاپ: ۱۴۰۷ ق‏، ج۵، ص۵۵.
[۶] رک: تصنيف غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، ناشر: دفتر تبليغات‏ اسلامی، قم‏، سال چاپ: ۱۳۶۶ش، الفصل السادس في الإيثار.
[۷] همان، ص۳۹۶.