عباس محمود عقاد که بود؟

عباس محمود عقاد از نویسندگان مصرى است که کتابهاى فراوانى در زمینه‏هاى گوناگونى تالیف کرده است. یکى از کتابهاى ایشان کتاب حسین ابوالشهدا است. در این کتاب پیرامون زمینه‏هاى پیدایش نهضت عاشورا و ویژگیهاى بنى هاشم و بنى امیه به طور مفصل بحث شده و در اینجا به فرازهاى از آن اشاره مى‏کینم.
وى مى‏نویسد: «در تاریخ اسلام از دو گروه بسیار یاد مى‏شود؛ بنى هاشم و بنى امیه که هر دو گروه در اصل و نسب به عبد مناف و سپس قریش مى‏رسند، اما هر کدام ویژگیهاى مخصوص به خود دارند. یک گروه نماد فضایل و ارزش‏هاى معنوى و گروه دیگر سمبل مفاسد و نفع‏طلبى و جاه و مقام مى‏باشند .
این دو گروه نه تنها در معنویات، بلکه از نظر ظاهرى صورت و قامت نیز با یکدیگر اختلاف دارند چنانکه غفل نسابه مى‏گوید بر معاویه وارد شدم گفت عبدالمطلب بن هاشم را براى من توصیف کن. گفتم عبدالمطلب داراى صورت نیکو و سفید و قامتى کشیده بود و در پیشانى او نور نبوت و عزت مشاهده مى‏شد. ده تن از فرزندان، اطراف او را مانند نیزارى فرا مى‏گرفتند اما امیه پیرمردى کوتاه قد و داراى اندامى لاغر بود و چشمان او کور بود چنان که غلام او به نام ذکوان او را در پى خود مى‏برد و این عجیب نیست چرا که گاهى دو برادر در یک خانواده از جهات اخلاقى و رفتارى بایکدیگر متفاوت‏اند. بنى هاشم پیش از بعثت پیامبر(ص) در یارى حق، همکارى و تعاون پیشقدم بودند؛ برخلاف فرزندان عبدالشمس که اهل تجارت، ریاست، سیاست و ربا و کم فروشى بودند».
آنگاه مى‏گوید: «حوادث گوناگونى باعث خصومت بنى هاشم و بنى‏امیه مى‏شد. نخستین جدایى، پیش از تولد معاویه بود که امیه به شام هجرت کرد و هاشم در مکه ماند. آنگاه ستاره ابوسفیان بالا آمد و در حجاز زعامت قریش را به دست گرفت، تا هنگامى که دعوت محمدى از بنى هاشم آشکار شد، اینجا بود که آغاز جنگ جدیدى بین بنى‏هاشم و بنى امیه درگرفت که همچنان استمرار داشت.
حسین بن على نمونه بهترین فضایل و ویژگیهاى هاشمى بود، در صورتى که یزید بن معاویه‏ نماد بسیارى از عیوب و مفاسد طایفه قریش بود.
گر چه معاویه برخى از خصلتها را نظیر وقار، حلم و سیادت دارا بود اما در برابر آنچه سلطنت او را تهدید مى‏کرد نمى‏توانست خود را نگه دارد؛ از این رو برخى از شیعیان على را که حاضر به سب و دشنام او نشدند به قتل رساند و همواره در زندگى خودش از این عمل، اظهار ندامت مى‏کرد و مى‏گفت: ما قتلت أحداً الا و أنا اعرف فیهم قتلته ما خلا حجراً فانى لا اعرف باى ذنب قتلته. مادر یزید میسون بنت مجدل کلبیه بود که زندگى با معاویه را در دمشق دوست نداشت و معاویه را تشویق مى‏کرد تا در بیابان زندگى کند، لذا معاویه او را با یزید به بیابان فرستاد و دراین مدت یزید از پدرش دور بود.
معاویه داراى مشاوران صاحب رأى نظیر عمر و عاص و مغیره بود، در صورتى که یاران یزید جلادها و سگانى بودند که در پى شکار مى‏گشتند و درون سینه‏هاى آنان از کینه بنى‏آدم پرشده بود. بدترین آنها شمشر بن ذى‏الجوشن، مسلم بن عقبه، عبید اللّه زیاد و عمر بن سعد بن ابى وقاص بودند. شمر داراى مرض پیسى بود. مسلم بن عقبه در مدینه سه شبانه روز مشغول تجاوز و قتل بود، او مانند قصابى که گوسفندان را ذبح مى‏کند، فرزندان مهاجرین و انصار و ذریه اهل بدر را سر برید. به نقل از زهرى هفتصد تن از بهترین مردان و ده هزار تن از موالى را کشت. آنگاه نامه‏اى به یزید نوشت: این نامه را در منزل سعید بن عاص در حالى که مریض هستم مى‏نویسم اما هیچ باکى ندارم اگر اکنون مرگ به سراغ من آید چرا که تا توانستم مردم را قتل عام کردم و بهترین افراد را به قتل رساندم تنها خانه‏هاى اولاد عثمان در امان بودند.
اما عبیداللّه زیاد در نسب خویش متهم به قریش است چون پدرش مجهول بود و گفته‏اند او زیاد بن ابیه بوده است. معاویه او را به ابى سفیان منتسب کرده است. در هر صورت این افراد جلادان و متمردین بزرگى بودند که مطیع هوا و هوس‏نفسانى و حقد و کینه‏اند. در برابر اینها، گروهى از انسانهاى پاک قرار دارند که تمام دنیا را در راه خدا رها ساخته و جز او اندیشه‏اى در سر نداشتند نماد توحید و آمال توحیدى بودند بنابراین جنگ عاشورا را بایستى جنگ میان جلادها و شهیدان نامید». (9)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(9) - حسین ابوالشهدا، عباس محمود عقاد.

برگرفته از مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی