در دین زرتشت هم مبحث منجیباوری به صورت گسترده وجود داره که از دیرباز بر اندیشه ایرانیان هم تاثیراتی داشته، از جمله موارد زیر:
1) تغییر در تاریخ ایران
پس از حمله اسکندر هنگامی که فضای جامعه از یأس و ناامیدی پر شده بود، مردم توجه بیشتری به اندیشه منجی و سوشیانت داشتند چون در آن روزگار باعث میشد بتوانند سختیها را بهتر تحمل کنند. در این دوران آثاری به وجود آمده که زشتیها و خوبیهای دنیا را شرح میدهد و در پیشگوییهایی به ویژگیهای آخرالزمان و ظهور سوشیانت میپردازد مثل محتوای زندبهمنیسن و یادگار جاماسبنامه که تا امروز هم به جا ماندهاند.
براساس متون پهلوی، اولین موعود هزارسال بعد از تولد زرتشت ظهور میکند. با انطباق آن با تاریخ در مییابیم که امپراتوری ساسانی درست در زمانی است که در کتب پهلوی از آن به عنوان دوران ظلم و ستم حاکمان یاد شده. به همین دلیل اردشیر بابکان با کوتاه کردن تاریخ مقدونیان و اشکانیان سعی کرد تا آن زمان را در هزارهای جا دهد که مشمول روایات درمورد حاکمان ظالم نشود.1
2) ظهور مانی
از دیگر تأثیرات منجیباوری در بین ایرانیان این بود که «مانی» ادعای منجیگری داشت. اگرچه زرتشتیان این حرکت را بدعت دانستند اما صرفا خود این ادعا نشان میدهد در دروان ساسانیان آموزه منجی در بین مردم رواج داشته است. 2
3)استفاده اسماعیلیه
فرقهی اسماعیلیه برای جذب مردم ایران، ظهور اسماعیلیه را ظهور موعود ایران معرفی میکردند. این مسئله خود نمونه دیگری از نشانههای منجیباوری در مردم ایران است. 3
4)تهیه کشتی
در دوران قاجار این باور تاحدی تاثیرداشت که یکی از زرتشتیان یزد تمام اموالش را فروخت و برای سپاهیان منجی –که شایعه شده بود از سوی افغانستان میآیند- کشتی4 تهیه کرد تا هنگام ورود به ایران نشان یکسان داشته باشند اما در میان مسیر راهزنان داراییاش را غارت کردند. 5
5)مراسم هوشیدر
مراسم هوشیدر مراسمی آیینی است که هرساله در بین مردم حاشیه رود هیرمند برپا میشود. در این مراسم که برگرفته از اندیشه منجی است دختر زیبایی را به نام «اوشیدر» بر شتری تزیین شده مینشانند و به کناره رود هیرمند میبرند. در آنجا مردان دورتر و زنان در کناری رفته و به شادمانی و پایکوبی میپردازند. سپس طی تشریفاتی دختر را برهنه داخل آب میکنند تا به منجی آخرالزمان باردار گردد و دوباره او را با همان آیین به خانه بر میگردانند. بیتردید این مراسم نشان منجیباوری در اندیشه این مردم است.6
به امید ظهور یگانه منجی عالم بشریت...
پینوشتها:
هدایت، زند و هومن یسن، ص 16 .
همان، ص 16 .
مصطفوی، اسطوری سوشیانت، ص 40 .
کمربندی است که هر زرتشتی هنگام تشرف آیینی به دین به کمر میبندد.
دگوبینو، سه سال در آسیا، ص 347.
زنده دل و دستیاران، استان سیستان و بلوچستان، ص 86 .
منبع:
برداشت از کتاب گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ اول، بهار 1389.