تاثير چشم و انرژی های مرموز آن از دير زمان مورد توجه بشر بوده است. شايد نتوان تاريخ دقيقي براي شروع اين عقائد يافت اما آنچه مسلم است انسان‌ها در اثر تجربيات روزمرّه و برخي نقل‌ها به اين مطلب اعتقاد پيدا كرده‌اند هر چند كه در اين بين خرافاتي نيز راه يافته است كه نيازمند پالايش است.
پرسش: آیا انرژی موجود در چشم واقعیت دارد؟
تاثير چشم و انرژی های مرموز آن از دير زمان مورد توجه بشر بوده است. شايد نتوان تاريخ دقيقي براي شروع اين عقائد يافت اما آنچه مسلم است انسان‌ها در اثر تجربيات روزمرّه و برخي نقل‌هاي تاريخي و ديني به اين مطلب اعتقاد پيدا كرده‌اند هر چند كه در اين بين خرافاتي نيز راه يافته است كه نيازمند پالايش است.
تعريف چشم زخم:
نيروي مرموزي است كه در چشم برخي انسان‌ها وجود دارد كه ممكن است با يك نگاه مخصوص، طرف مقابل را بيمار يا هلاك كند.(1)
چشم زخم از منظر قرآن كريم
آيا قرآن چشم زخم را پذيرفته است؟
به نظر مي‌رسد در قرآن، آيه‌اي كه به صراحت از «چشم زخم» سخن گفته باشد وجود ندارد اما در قرآن آياتي وجود دارد كه در مورد «چشم زخم» به آن استناد شده است از جمله:
1. قرآن كريم در سوره‌ي قلم آيه‌ي 51 مي‌فرمايد:
«وَإِن يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»؛ و مسلماً نزديك بود كساني كه كفر ورزيدند هنگامي كه آگاه كننده (= قرآن) را شنيدند با چشمانشان تو را بلغزانند و ميگويند: «قطعاً او ديوانه است.»
شأن نزول آيه‌ي شريفه
الف. برخي مفسران در شان نزول اين آيه نقل كرده‌اند كه در مورد گفتار برخي مخالفان ولايت علي(ع) در روز غدير خُم بود كه به پيامبر(ص) (در هنگامي كه دست علي(ع) را براي امامت بالا برد) نگاه كردند و گفتند: به چشمان او نگاه كنيد مثل چشم ديوانگان مي‌چرخد. پس جبرئيل آمد و آيه‌ي فوق نازل شد.
ب. بعضي مفسران نقل كرده‌اند كه در قبيله‌ي بني اسد افرادي بودند كه قدرت چشم زخم داشتند و برخي از آنها مي‌خواستند پيامبر(ص) را چشم زخم بزنند كه آيه‌ي فوق به اين مناسبت نازل شد.(2)
بررسي:
با توجه به سياق و لحن آيه كه مي‌فرمايد: «نزديك است كه كافران با چشم، تو را بلغزانند» مي‌توان از ميان اقوال، اين قول را پذيرفت كه: «اين آيه كنايه از نگاه‌هاي بسيار غضب آلود است مثل اينكه مي‌گوئيم فلان كس آنچنان بد به من نگاه كرد كه گويي مي‌خواست مرا با نگاهش بخورد يا بكشد»(3)
و آيه در مقام بيان نوعي نگاه خشم آلود، و چشم غرّه رفتن است به طوري كه طرف مقابل را بترساند و از جاي خود بلغزاند و از ميدان بِدَر كند.
2. در سوره يوسف آيه‌ي 67 مي‌فرمايد:
«وَقَالَ يَا بَنِيَّ لاَ تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّقَةٍ...»(4)
در آيه شريفه آمده كه حضرت يعقوب(ع) از فرزندش مي‌خواهد كه از يك در وارد نشوند بلكه از چند در وارد شوند علت اين امر چيست؟
«گروهي از مفسران گفته‌اند: علت اين بوده كه برادران يوسف از جمال كافي بهره‌مند بودند (اگر چه يوسف نبودند ولي برادران او بودند) و هم قامت‌هاي رشيد داشتند، و پدر نگران بود كه جمعيت يازده نفري كه قيافه‌هاي آنان نشان مي‌داد از يك كشور به مصر آمده‌اند، توجه مردم را به خود جلب كنند، او نمي‌خواست از اين راه چشم زخمي به آنها برسد.
بخشي از اين چشم زخم، حق است و از نظر علمي نيز بوسيلة سياله مغناطيسي مخصوصي كه از چشم بيرون مي‌پرد، قابل توجيه مي‌باشد، هر چند عوام الناس آنرا با مقدار زيادي از خرافات آميخته‌اند.»(5)
چشم زخم از منظر عقل و علم:
اثر عميق چشم در ديگران كه موجب هلاكت يا بيماري آنها شود از نظرعقلي محال نيست. چه اينكه بسياري از دانشمندان امروز معتقدند در بعضي از چشم‌ها نيروي مغناطيسي خاصي نهفته شده كه كارايي زيادي دارد حتي با تمرين و ممارست. مي‌توان آن را پرورش داد. خواب مغناطيسي از طريق همين نيروي مغناطيسي چشم‌هاست.
در دنيايي كه «اشعه‌ي ليزر» كه شعاعي است نامرئي، مي‌تواند كاري كند كه از برخي سلاح‌هاي مخرب ساخته نيست؛ پذيرش وجود نيروي در بعضي از چشم‌ها، كه از طريق امواج مخصوص در طرفِ مقابل اثر بگذارد چيز عجيبي نخواهد بود.
و بسياري نقل كرده‌اند كه افرادي را ديده‌اند كه داراي اين نيروي مرموز چشم بوده‌اند(6) بنابراين اين امور از نظر عقل و علم ممكن است.
چشم زخم از ديدگاه روايات:
در نهج البلاغه مي‌خوانيم: «العين حق و الوتي حق»(7)
«چشم زخم حق است و توسل به دعا براي دفع آن نيز حق است»
در برخي روايات از امام صادق(ع) نقل شده كه براي جلوگيري از چشم زخم (توسط خود انسان) يا چشم خوردن سه مرتبه بگويند: «ما شاء الله لاقوة الا بالله العلي العظيم»(8)
و در برخي روايات ديگر حكايت شده است كه ذكر خدا را بگويد كافي است.(9)
جمع بندي و نتيجه‌گيري:
در قرآن كريم به صراحت از «چشم زخم» سخني به ميان نيامده است، ولي در روايات اشاراتي به اين نيروي مرموز چشم شده است، و از نظر عقل و علم نيز مانعي جهت پذيرش «چشم زخم» نداريم اما بايد توجه داشت كه اين مطالب به معناي پذيرفتن همه خرافاتي كه در اين زمينه رايج است، نمي‌باشد.
به عبارتي انسان نمي‌تواند كسي را متهم به داشتن «چشم زخم» (چشم شوري) كند؛ و از طرف ديگر براي نجات از «چشم زخم» نمي‌توان هر راه حل خرافي را پذيرفت و دنبال كرد.
پاورقي:
1 . تفسير نمونه، ج 24، ص 424.
2. تفسير صافي، فيض كاشاني، ج 5، ص 215 (روايت اول را از كافي و دومي را از مجمع البيان نقل مي‌كند)
3. ر.ك: تفسير نمونه، ج 24، ص 429.
4 . و گفت: «اي پسران من، از يك در وارد نشويد، و از درهاي مختلف وارد شويد؛ و هيچ چيزي را كه از طرف خدا (حتمي شده) است از شما دفع نميكنم.
5 . تفسير نمونه، ج 13، ص 29.
6 . تفسير نمونه، ج 24، ص 426.
7 . نهج البلاغه، حكمت 546.
8 . ر.ك: مكارم الاخلاق، طبرسي(ره)، ص 445 و بحارالانوار، ج 63، ص 26.
9 . بحارالانوار، ج 63، ص 25.
برگرفته از سایت پرسمان دانشجویی