حکم معامله‌ی مبیع و ثمنی که نقد نباشند

یکی از روش های مرسوم در معاملات نقد بودن کالای مورد معامله و ثمنی است که مشتری باید به فروشنده بدهد یا معامله بصورت نسیه می باشد که مبیع دریافت می شود اما ثمن آن در آینده در مدت زمان مشخص دریافت می شود. اما معامله‌ی دیگری نیز وجود دارد که در آن مبیع و ثمن معامله هردو کلی بوده و در آینده باید تحویل داده شود که به این نوع معامله، معامله‌ی کالی به کالی گفته می شود.

پرسش : منظور از بیع کالی به کالی یا همان دین به دین چیست؟
پاسخ: بیعی که در آن ثمن و مثمن هر دو کلی بوده و برای تسلیم آن دو موعدی در آینده تعیین شده باشد; مانند آنکه کسی صد تن برنج را به طورکلی به فردی بفروشد که در آینده معینی تحویل دهد در مقابل مبلغ معینی پول که آن نیز در آینده تسلیم شود. [1]

آیا اینگونه معاملات که دو طرف آن بصورت نقد نمی باشد و در آینده هم مبیع و هم ثمن تحویل داده می شود صحیح است؟
سوال: شخصى ملك معينى را از ديگرى خريدارى مى‌كند. براى پرداخت ثمن اجل تعيين مى‌شود و براى تسليم مبيع نيز مدّت معين مى‌گردد، آيا اين بيع از نوع بيع‌الدين بالدين (كالى به كالى) است و باطل مى‌باشد؟
جواب: با فرض اين كه مبيع، عين شخصى خاص باشد معامله به نحو مذكور اشكال ندارد. [2]
در صورتی که یک طرف معامله در بیع کالی به کالی شخصی باشد و کلی نباشد حکم چگونه است؟
پرسش: اگر در معامله اى مبیع شخصى باشد نه کلّى، و ثمن کلّى در ذمّه باشد، و زمان تحویل هر دو (مبیع و ثمن) یک ماه بعد باشد. آیا چنین معامله اى از جهت شرعى درست است؟ لازم به ذکر است که این نوع معامله در بازار زیاد اتّفاق مى افتد.
پاسخ : منظور از معامله شخصى این است که جنس الان موجود، و توانایى بر تسلیم آن داشته باشد. در این صورت، اگر به خاطر پرداخت قیمت جنس را نگه دارد اشکال ندارد. و بهتر آن است که در این گونه موارد قبلا مقدارى از ثمن به عنوان بیعانه داده شود. [3]

پی‌نوشت:
1). آیت الله مکارم شیرازی، استفتائات، تعریف بیع کالی به کالی. (کدمطلب:260497)
2). آیت الله خامنه‌ای، استفتائات، بیع نقد و نسیه.
3). آیت الله مکارم شیرازی، استفتائات،تسلیم نکردن مبیع تا زمان پرداخت کل ثمن [معامله کالی به کالی]. (کدمطلب:260498)