اربعین سرآغازی برای معرفی جامعه اسلامی موعود به جامعه بشری است.
پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) در طول حیات خویش تلاشهای زیادی برای برپایی یک جامعه، بر اساس موازین اسلامی انجام دادن بهگونهای که در حدیثی نسبت به این رنج و زحمتها این گونه میفرمایند: «هیچ پیامبری مانند من در راه رسالت، آزار و رنج ندید.»[مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج3، ص: 247] نمود این تلاشهای پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) را میتوان حول محور امت اسلامی تبیین کرد.
نمونه بارز تشکیل امت اسلامی را میتوان در حضور پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) در شهر یثرب(مدینه) دید. ایشان در اولین اقدامی که در این شهر انجام دادن میان دو قوم بزرگ اوس و خزرج که سالیان متمادی با یکدیگر جنگ داشتند[تاریخ العرب القدیم، ص۴۸۱]، پیوند بر قرار کردند. بعدها نیز که مسلمانان مکه به سوی مدینه هجرت کردند رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) میان ایشان عقد اخوت بستند.[الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج۴، ص۲۲۷] تا امت اسلامی از پایههای مستحکمتری برخوردار شود.
از ویژگیهای عمده امت اسلامی این بود که تمام هویتها از عرب و عجم، سیاه و سفید و... حول یک محور و آن هم هویت اسلام جمع شده بودند، به گونهای که ارزش هر کسی نه با ملاکهای مادی مانند ثروت و قومیت و... سنجیده میشود، بلکه تقوا و پایبندی وی به اسلام ملاک ارزشمندی بود، در بخشی از این جامعه آنچنان گذشت و از خود گذشتگی شکل گرفته بود که یک خانواده انصار حاضر شده بودند اموالش را با برادر مهاجر خویش تقسیم کند.[ الطبقات، ص۵۲۳] بدون اینکه هیچ چشم داشتی نسبت به آن فرد داشته باشد. اما متأسفانه بعد از وفات پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) جامعه دچار تشتت شد، و دوباره ملاکهای دوران جاهلیت مانند نژاد، رنگ و ... به میان مسلمانان بازگشت.
در طول تاریخ حرکاتی در جهت زنده کردن دوباره این ارزشها انجام شد ولی متأسفانه این تلاشها چندان مثمر ثمر واقع نشد و جلوه زیادی در تاریخ پیدا نکرد. اما اکنون بعد از هزار و چهارصد سال به برکت اربعین حضرت سید الشهداء(علیهالسلام) برای برههای از زمان ارزشهای والای انسانی و اسلامی دوباره در جامعه نمود پیدا کرده است.
اربعین، جلوهای از یک امت اسلامیست که در آن تمام منیتها در اسلام مضمحل میشود، به گونهای که میزبان عراقی تمام دارایی خویش را برای خدمت کردن به زائرین اباعبدالله الحسین(علیهالسلام) هزینه میکند، و هیچگاه به نژاد، رنگ و... مهمان خویش نظری نمیافکند، از سوی دیگر مهمان نیز در تلاش است که نسبت به میزبان خویش با احترام و قدردانی برخورد کند.
در واقع میتوان اربعین را سرآغازی برای معرفی جامعه اسلامی موعود به جامعه بشری دانست که از ناعدالتیها و ملاکهای جاهلی خسته شده است، به همین خاطر در زمان پیادهروی اربعین نه تنها مذاهب مختلف اسلامی در آن شرکت میکنند بلکه ادیان دیگر نیز برای دیدن شکوه این حرکت عظیم اسلامی خویشتن را به عراق میرسانند، در حقیقت اربعین فرصت مناسبی است که ارزشهای والای انسانی که در طول تاریخ با دور شدن انسان از خداوند متعال از جامعه بشری رنگ باخته است دوباره به فطرتهای پاک بشری عرضه شود، ارزشهایی مانند گذشت، فداکاری و... از اینروست که صاحبان زر و زور که سالها متمادی دین اسلام را دین خشونت و بربریت معرفی میکردند، به سانسور و تحریف این اجتماع بزرگ بشری روی آوردهاند، تا از یک رو جامعه بشری با حرکت امام حسین(علیهالسلام)که اساسش مقابله با ظلم و جور بود آشنا نشود و از سوی دیگر تشنگان حقیقت از معارف الهی اربعین سیراب نشوند، که اگر این اتفاق بیفتد ندای «هیهات من الذله» تمام کره خاکی را پر خواهد کرد و دیگر انسانها نه تنها بردگان صاحبان قدرت نخواهند شد بلکه برای نجات دیگر فرزند آدمی نیز از دست این شیاطین انسی تلاش خواهند کرد.
پیادهروی اربعین را باید رزمایشی دانست برای معرفی جامعه مهدوی که در قرآن وعده آن داده شده است، در حقیقت اربعین تجربهی ایمان و چشیدنِ دین و زندگی در حرکت است، که هر کسی میتواند آن را همراه با هیجانات و جاذبه ها و لذّت مهاجرت و ایثار و ایمان بچشد. در واقع اربعین نمونه کوچکی از مدینه فاضلهای است که پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) در مدت حیات خویش برای تحقق آن تلاش کردند و ان شاء الله با دست مبارک حضرت حجت(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) در تمام کره خاکی شکل خواهد گرفت.
اربعین نمونه کوچکی از مدینه فاضلهای است که پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) در مدت حیات خویش برای تحقق آن تلاش کردند و ان شاء الله با دست مبارک حضرت حجت(عجلاللهتعالیفرجهالشریف) در تمام کره خاکی شکل خواهد گرفت.