اگر مشارکت زنان در رأی دادن یا مسائل دیگر، منوط به اجازه همسر باشد، چه بسا آمار مشارکت به حداقل برسد و این برای کشور ممکن است هزینه های سیاسی و بعضاً امنیتی داشته و در مواردی ممکن است شخص یا گروهی بر سر کار آیند که به صلاح مردم و کشور نباشد.
در ایام انتخابات برخی افراد از روی عناد و غرض ورزی و یا از روی جهل این مسأله را مطرح می کنند که: «با توجه به این که زن جهت شرکت در انتخابات می‌بایست از منزل خارج شود، آیا واجب است از شوهر خود اجازه بگیرد؟ و اگر شوهر به همسرش اجازه شرکت در انتخابات را ندهد یا رضایت نداشته باشد، تکلیف زن چیست؟» عده ای نیز به این شبهه دامن می زنند و مسائلی را مطرح می کنند که یا از اساس ربطی به این موضوع ندارد و یا برای تحریک احساسات و جبهه گیری از جانب زنان است.
اجازه گرفتن زن از مرد
در میان منابع مورد استناد در استدلال برای منع خروج زن از منزل بدون اجازه همسر به آیه‌ای از قرآن استناد می شود: «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَى النِّساء؛[1] مردان، سرپرست زنانند.» اما مبنای سرپرستی و ریاست مردان را دو مزیت و برتری مرد بر زن عنوان کرده اند: اولین برتری مرد، قدرت جسمانی و توانایی های تصمیم گیری و تدبیر و برنامه ریزی اوست که به همین دلیل، پیامبری و امامت و ولایت و شرکت در جنگ و جهاد مختص مردان است. دلیل دوم، برتری اکتسابی مرد است که به دلیل پرداخت نفقه و مهریه به دست می‌آورد.[2] البته در جامعه امروزی دیگر این موارد برتری محسوب نمی شود؛ چون از آنجایی که مرد مسئول تأمین معاش و مخارج زندگی است، لذا سرپرستی افراد خانواده نیز با او است و این سرپرستی، فضیلتی برای مرد محسوب نمی شود، بلکه نوعی بار شدن مسئولیت و مدیریت و سرپرستی و در کل خدمت گذاری افراد خانواده است که این موارد را در زنان سرپرست خانوار نیز مشاهده می کنیم.
آیا زن اجازه خروج از منزل دارد یا نه؟
آیاتی در این زمینه داریم مانند آیه مذکور در بالا در که بطور مستقیم یا ضمنی خارج شدن زن از منزل بدون اذن شوهر را ممنوع می‌داند؛ همچنانکه روایاتی نیز در این خصوص وجود دارد که حضرات ائمه (سلام‌الله‌علیهم) در پاسخ به سؤالاتی که از ایشان می شد، خارج شدن زن از منزل را بدون اذن شوهر جایز نمی دانستند؛ امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «زنی خدمت پیـامبر آمـد و گفت: ای رسول خـدا، حـقّ شـوهر بـر زن چیـست؟ پیـامبر فرمـود: بیـشتر از آن (چـه می اندیشی) زن گفت: پاره ای از آن را بر من بازگو. پیامبر فرمود: زن حق ندارد، بدون اجازه شوهر، روزه مستحبّی بگیرد و نیز حق ندارد، بدون اذن شوهر از خانه خارج شود.»[3]
نظر مراجع معظم تقلید نیز بر اساس آیات و روایات در مورد خارج شدن زن از منزل بدون اجازه شوهر نیز ناظر به عدم جواز اجازه خروج است، هرچند در مواردی استثناء و تفاوت هایی وجود دارد؛ مانند این موارد:
1- شرط کردن خروج زن از منزل، بدون اجازه در ضمن عقد
2- جواز خروج جهت کسب تعالیم شرعی و اعتقادی
3- خروج جهت معالجه بیماری
4- خروج جهت دفع ضرر جانی و...
فارغ از آیات و روایات و نظر مراجع تقلید با توجه به تعاملی که بین زن و شوهر در جامعه امروزی وجود دارد، اجازه خروج زن یا عدم اجازه از سوی شوهر به مقدار تفاهم بین زن و مرد بستگی دارد؛ گاهی مرد اصلا اجازه خروج به زن نمی دهد و گاهی برعکس می باشد، در حالی که هیچ کدام مطلوب نیست و دارای آفات و آسیب هایی می باشد. در اثر عدم اجازه خروج به طور کلی، ممکن است زن احساس کند که زندانی است و برای خدمتکاری آورده شده و زندگی مرد سالاری است؛. همچنانکه در خروج زن بدون اجازه نیز ممکن است زن بی موالات و لااُبالی شود و چه بسا این رفت و آمدها فسادانگیز باشد. مرد به عنوان کسی که سرپرستی و مسئولیت زن و دیگر افراد خانواده را برعهده دارد، باید با مصلحت اندیشی و با توجه به مصالح و مفاسدی که ممکن است برای زن یا هر یک از افراد خانواده داشته باشد، تصمیم به اجازه یا عدم اجازه خروج از منزل را بگیرد. نکته قابل توجه اینکه رضایت در خروج از منزل فقط شامل زن ها نیست، بلکه شامل مردها نیز می باشد. چه بسا مردهایی وجود داشته باشند که بدون مراعات حال همسرشان، مدام از خانه بیرون می روند و اهل رفیق بازی هستند و رضایت همسر را در نظر نمی گیرند.
در بحث رأی دادن و برخی مسائل از این دست که حکم به عدم نیاز به اجازه شوهر برای خروج از منزل می‌شود، باید ببینیم مسئله صرفاً شخصی است یا اینکه جنبه مصلحت همگانی دارد که در این موارد، مصلحت ایجاب می‌کند که اجازه خروج از منزل نیاز نباشد؛ چون اگر مشارکت زنان در رأی دادن یا مسائل دیگر، منوط به اجازه همسر باشد، چه بسا آمار مشارکت به حداقل برسد و این برای کشور ممکن است هزینه های سیاسی و بعضاً امنیتی داشته و در مواردی ممکن است شخص یا گروهی بر سر کار آیند که به صلاح مردم و کشور نباشد.
پی نوشت:
[1]. سوره نساء، آیه ۳۴.
[2]. کنز العرفان فی فقه القرآن، ج۲، ص۲۱۲.
[3]. وسائل الشیعه،ج14،ص 112؛ کلینی،الکافی،ج5،ص508.
در ایام انتخابات برخی افراد از روی عناد و غرض ورزی و یا از روی جهل این مسأله را مطرح می کنند که: «با توجه به این که زن جهت شرکت در انتخابات می‌بایست از منزل خارج شود آیا واجب است از شوهر اجازه بگیرد؟ و اگر شوهر به همسرش اجازه شرکت در انتخابات را ندهد یا رضایت نداشته باشد تکلیف زن چیست؟»