مجالس اهل بیت علیهم السلام زمینه‌ای برای شناخت امام و مقدمه ای برای بازگردان وی به جایگاه اصلی اوست.
هر دین و آئینی برای رسیدن به اهداف خود، قوانین و مقرراتی متناسب با فرهنگ، آداب و رسوم خود دارد که بر اساس آن نظام رفتاری مردم را مهندسی می‌کند.
دین اسلام از این قانون مستثنا نبوده و برای رستگاری انسان‌ها بر اساس فطرت خدادادی آن‌ها قوانینی وضع کرده است[1] و آن قوانین را حول محور ولایت امام معصوم علیه السلام قرار داده است؛[2] زیرا در این صورت است که به طور کامل، قوانین اجرا شده و رستگاری انسان حتمی خواهد بود.
اما نکته مهم اینجاست که بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله، امام از جایگاه اصلی خود کنار زده شد و قوانین بر حول محوریت غیر معصوم قرار گرفت و روز به روز بر انحرافات آن افزوده شد. در این میان برای برگرداندن امام به جایگاه اصلی خود و جلوگیری از انحرافات، نیازمند دو امر مهم و کلیدی است.
اول. امام شناسی
مهمترین ویژگی مردم در زمان بعد از پیامبر این بود که نه تنها حجت بعد از او را نشناختند؛ بلکه شناخت واقعی نیز از پیامبر خدا نداشتند. شاید بتوان گفت که امام زمان خودشان را به اندازه یک مرجع تقلید نیز قبول نداشتند.
همین باعث می‌شود امامی که محور همه هستی است کنار زده شود؛ تا آن جا که حتی یکی از علت‌های غیبت امام زمان علیه السلام نیز عدم پذیرش امام از سوی مردم دانسته شده است و نتیجه آن برچیده شدن سفره ظهور و بروزامامت است.[3]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة؛[4] هر کسی بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی از دنیا رفته است.» این روایت به چند نکته مهم اشاره می کند.
یک. وجود امام در هر زمان.
دو. شناخت و پیروی از امام؛ زیرا شناخت بدون تبعیت معنی ندارد.
سه. پیروی و تبعیت از امام مستلزم معصوم بودن وی است؛ پس اگر معصوم نباشد تبعیت نیز بی معنی خواهد شد.
امام صادق علیه السلام در باره شناخت امام فرمودند: «وَ أَدْنَى مَعْرِفَةِ الْإِمَامِ أَنَّهُ عِدْلُ النَّبِيِّ إِلَّا دَرَجَةَ النُّبُوَّةِ وَ وَارِثُهُ وَ أَنَّ طَاعَتَهُ طَاعَةُ اللَّهِ وَ طَاعَةُ رَسُولِ اللَّهِ وَ التَّسْلِيمُ لَهُ فِي كُلِّ أَمْرٍ وَ الرَّدُّ إِلَيْهِ وَ الْأَخْذُ بِقَوْلِهِ؛[5] كمترين حد معرفت به امام آن است كه (بدانید) امام، مساوی با پيامبر صلّي اللّه عليه وآله است مگر در درجه نبوت. امام وارث پيامبر است و همانا اطاعت از او اطاعت از خدا و رسول خداست و بايد در هر امري تسليم او بود و به سخن و فرمان او عمل كرد.»
جای بس تاسف است که حتی همین مقدار از شناخت نیز هنوز در زمان غیبت حاصل نشده است تا ادعای شناخت و معرفت شود.
دوم. دشمن شناسی
دشمن از ابتدای نبوت پیامبر به طور مدام در صدد کنار زدن راهنمای حقیقی بود تا این که بعد از رحلت پیامبر موفق شد در ظاهر، این کار را انجام دهد؛ و چون عموم مردم دشمن شناس نبودند و نتوانستند دوست را از دشمن تشخیص دهند فریب خورده و آخرت را به متاع کوچک دنیا فروختند.
سنت خدا بر این است که برای هر حجتی دشمنی قرار داده است[6] و آن دشمن هرگز آرام نمی‌نشیند و از هر گونه ابزاری برای سرکوبی استفاده می‌کند. قرآن کریم، دشمن را چنین معرفی می کند: «قالَ فَبِما أَغْوَيْتَني لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَكَ الْمُسْتَقيم؛[7] شیطان گفت: اكنون كه مرا گمراه ساختى، من بر سر راه مستقيم تو، در برابر آن ها كمين مى‌كنم!» و در ادامه، راه‌های نفوذ دشمن را به زیبایی ترسیم کرده است.
نتیجه این که، برای بازگرداندن امام، باید این اتفاقات بیفتد. یکی از راه‌هایی که برای آن، از سوی قرآن کریم و ائمه علیهم السلام سفارش شده است بر گزاری جلسات اهل بیت علیهم السلام در قالب روضه و معارف است؛ زیرا این گونه جلسات است که علاوه بر پیشگیری از تکرار چنین رفتارهایی، در ارتقای فهم، درک، عقل و علم مردم تاثیر مستقیم دارد. پس بقای نظام شیعی بلکه بقای همه آزادگان جهان، به برپایی این گونه مجالس است؛ همان گونه که امام راحل و عظیم الشأن فرمودند.[8]
پی نوشت
[1]. سوره مائده، آیه48.
[2]. همان، آیه55.
[3]. علل الشرایع، صدوق، ج1، ص243.
[4]. کفایة الاثر، خزاز رازی، ص296.
[5]. همان، ص263.
[6]. سوره انعام، آیه 112.
[7]. سوره اعراف، آیه16.
[8]. صحیفه نور، امام خمینی، ج15، ص204.
قوانین اسلام در راستای فطرت خدادادی انسان قرار گرفته و امامانی را برای تبیین آن قرار داده است؛ ولی با کنار زده شدن امام، روز به روز بر انحرافات افزوده شد. بنابراین، برای بازگرداندن معصوم به جایگاه اصلی خود نیاز به شناخت است و یکی از راه‌های شناخت، مجالس روضه و معارف اهل بیت علیهم السلام است.