توحید، تنها یگانه دانستن خدا نیست. کسانی که توحید را در یگانه دانستن خدا خلاصه کرده‌اند جاهلانی هستند که هرگز طعم توحید را نچشیده‌اند.
از اهمیت و جایگاه امامت و ولایت همین بس که تنها یادگار پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، فاطمه زهرا علیها السلام، اول شهیده این راه می‌شود تا برای همه و به ویژه مادران جامعه ما الگو باشند؛ بانویی که تا پای جان پای عهد و وفاداری خود به ولایت و امامت نشست.
در واقع فاطمه سلام الله علیها دل به کسی جز خدا نمی‌داد و برای کسی جز خدا جان نمی‌داد. فاطمه سلام الله علیها شهید راه توحید شد. او پر پر شد تا همه بدانند کلمه‌ی توحید بدون ولایت، میوه‌ی کال است و کسی که از راه ولایت بیرون برود از دین بیرون رفته است. از این‌رو در این نوشتار تلاش داریم تا به اهمیت وعمق معنای توحید و ولایت بیشتر آشنا شویم.
یگانگی خدا پاسخی به ندای فطرت
آیا توحید به معنای یگانه دانستن خداست؟ اگر این طور باشد پس یگانه دانستن خدا که هنر نیست؛ بلکه پاسخ دادن به حکم فطرت است. ما طوری آفریده شده‌ایم که جز خدای یگانه را نمی‌شناسیم: «فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ؛[1] پس روی خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمی‌دانند!»
آنان که چندین خدا را می‌پرستند از آفرینش خویش فاصله گرفته‌اند. ثابت کردن خدایی جز خدای یگانه، بی‌جواب‌ترین معمای بشر است؛ از ازل تا ابد.
پرستش بهترین هنر انسان
توحید، پرستش خدای یگانه است. یگانه دانستن خدا هنر نیست. هنر، پرستش خدای یگانه است؛ اما پرستش هم فقط یک شعار نیست. انسان با گفتن «لا اله الا الله» از نجاست ظاهر پاک می‌شود اما باطن انسان فقط با پرستش خدای یگانه روی پاکی را می‌بیند.
بهترین معنای اطاعت از خداوند
چرا می‌گوییم توحید، تنها، یگانه دانستن خدا نیست؛ چون اگر خدا را یگانه بدانی ولی از او اطاعت نکنی، موحد نیستی اما کسانی هم که اطاعت از خدا را در نماز خواندن و روزه گرفتن و حج رفتن خلاصه می‌کنند با معنای توحید غریبه‌اند.
حتی جان به کف گرفتن و جهاد رفتن هم اطاعت از خدا نیست!
امام صادق علیه السلام فرمود: «اولین چیزی که خداوند از بنده می‌پرسد، آن هنگام که [در قیامت] در برابر خداوند بزرگ می‌ایستد، نمازهای واجب، زکات واجب، روزه‌ی واجب، حج واجب و ولایت ما اهل بیت است. پس اگر به ولایت ما اقرار کند سپس بر همین ولایت از دنیا برود، نماز و روزه و زکات و حجش قبول می‌شود و اگر به ولایت ما در مقابل خداوند بزرگ اقرار نکند، خداوند چیزی از اعمالش را قبول نمی‌کند.» [2]
اطاعت از خدا، اطاعت از ولیّ خداست: « قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي؛ بگو: «اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید![3] يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ؛[4] ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیای پیامبر] را!»
ولایت ستون خیمه توحید
خدا ولایت را ستون خیمه‌ی توحید قرار داده است: «وَ اَرْكاناً لِتَوْحيِدِهِ؛[5] خداوند شما را به عنوان ستون‌های توحید خویش پسندید.» کسی که این ستون را ندارد توحید، سرپناهی برایش نخواهد شد. خانه‌ی توحید بدون این ستون روی سرش خراب می‌شود. کسی که خدا را می‌پرستد اما ولیّ خدا را قبول ندارد در جنگ با دشمنان خدا هم اگر بمیرد دشمن خداست.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «ای علی! اگر بنده‌ای خدا را عبادت کند به اندازه‌ای که نوح در میان قومش بود[نهصد و پنجاه سال] و به اندازه کوه احد ثروت داشته باشد و آن را در راه خدا انفاق کند و عمرش به قدری طولانی شود که هزار حج به جا بیاورد، سپس میان صفا و مروه کشته شود، اما ولایت تو را نداشته باشد، بوی بهشت را هم استشمام نخواهد کرد و داخل بهشت نخواهد شد.» [6]
بنابراین توحید بدون ولایت، شرک اعظم است. کسانی که ادعای خداپرستی دارند؛ اما ولیّ خدا را ولیّ خویش نمی‌دانند در مقابل خدا خدایی می‌کنند. هیچ جرمی بالاتر از خدایی کردن برای خدا نیست. خدا حرف ولی را حرف خویش می‌داند: «مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ؛[7] هر كس از پيامبر فرمان بَرد، در حقيقت، خدا را فرمان برده.»
پی‌نوشت:
[1]. سوره روم: آیه 30.
[2]. بحارالانوار، ج27، ص 167.
[3]. سوره آل‌عمران، آیه 31.
[4]. سوره نساء: آیه 59.
[5]. من لا یحضره الفقیه، ج2 ، ص 611.
[6]. بحارالانوار، ج 27، ص 194.
[7]. سوره نساء: آیه 80.