بین عبادت (به ویژه عبادتِ تفکر) و بصیرت رابطه مستقیم وجود دارد، تنها آنان که در علم و فکر به سرور بانوان عالم اقتدا کردند، نمره قبولی کامل دریافت کردند.
عبد بودن و مقام بندگی از برترین مقامات انسانی است. ما هر روز نُه بار در تشهد نماز واجب خود، گواهی می‌دهیم که پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله عبد (بنده) و فرستاده خداوند است؛ «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ». این نکته که از بین صفات و کمالات انسانی، اخلاقی و معنوی ایشان، تاج بندگی انتخاب شده، می‌تواند اهمیت عبودیت را منعکس سازد .
با مطالعه احوالات اولیای الهی می‌توان ارتباطی مستقیم بین مقام بندگی و بصیرت یافت. در حوادث و فتنه مربوط به سقیفه در صدر اسلام، فقط بصیرترین افراد پای ولایت امیرالمؤمنین ماندند و عموم مردم لغزیدند، تا جایی که در برخی روایات آمده است، تنها سه نفر از اصحاب نلغزیدند. «اِرْتَدَّ اَلنَّاسُ بَعْدَ اَلنَّبِيِّ إِلاَّ ثَلاَثَةَ نَفَرٍ: اَلْمِقْدَادُ بْنُ اَلْأَسْوَدِ وَ أَبُوذَرٍّ اَلْغِفَارِيُّ وَ سَلْمَانُ اَلْفَارِسِيُّ ، ثُمَّ إِنَّ اَلنَّاسَ عَرَفُوا وَ لَحِقُوا بَعْدُ»؛[1] «همه مردم بعد از (رحلت) پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از دین خارج شدند به غیر از سه نفر: مقداد فرزند اسود و ابوذر غفاری و سلمان فارسی».
این سه بزرگوار از عابدترین افراد زمان خویش بودند، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در رأس بصیرانِ عابد قرار دارند و اسوه تمام این افراد و نسل‌های آینده هستند. زیبا و نیکوست به تنوع عبادت‌های بانوی دو عالم و این گروه سه نفره مقاوم و روشن‌بین بپردازیم.
مقام علمی ویژه صدیقه طاهره
بنا بر روایات تفکر و اندیشه، عبادتی عظیم است. امام صادق علیه‌السلام بنا بر روایت کافی می‌فرماید: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَكُّرِ فِي اللَّهِ وَ فِي قُدْرَتِهِ»؛[1] «با فضیلت‌ترین عبادت، مداومت در تفکر درباره خداوند و قدرت اوست». در برخی روایات لحظه‌ای تفکر معادل عبادت شصت سال دانسته شده است.[2] لحظه‌ای درنگ و تفکر سرنوشت حُر را تغییر داد و او از سجاده نشینان بسیاری در تاریخ پیش افتاد.
حضرت صدیقه کبری سلام‌الله‌علیها دارای دانش و علم لدنی بودند و از صفات بارز ایشان علم سرشار و آگاهی نسبت به حوادث بود. در زیارتنامه ایشان آمده است؛ «السَّلامُ عَلَیْکِ اَیَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ»؛[3] «سلام بر تو ای بانوی هم‌کلام با فرشتگانِ دانشمند»، اساساً علت نامگذاری حضرت به «فاطمه» علم و دانش ایشان بوده است و خداوند به سبب علم و دانش ایشان را از همه متمایز و جدا کردند.[4]
گروه عابدانِ بصیر
پیروان بصیر فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و شاگردان درسش نیز به شدت اهل تفکر بوده‌اند؛ از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که فرمودند: «كَانَ أَكْثَرُ عِبَادَةِ أَبِي ذَرٍّ رَحْمَةُ‌اللَّهِ عَلَيْهِ خَصْلَتَيْنِ التَّفَكُّرَ وَ الِاعْتِبَارَ»؛[5] «غالب عبادت ابوذر که خداوند رحمتش کند دو ویژگی بود؛ تفکر و عبرت گرفتن».
سلمان فارسی رضوان‌الله‌علیه تمام عمر خویش در پی کشف حقیقت بود، ایشان با ادیان مرسوم دوران خود آشنایی وافر داشتند و بنا بر روایات مانند لقمان حکیم دریایی از حکمت و اندیشه بودند.[6]
جناب مقداد از سابقین اسلام و بنا بر نقل تاریخی جزء هفت نفر اولی بودند که به پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله گرویدند.[7] مقام و شأن مقداد تا حدی است که خداوند محبت او را بر هر مومنی لازم نموده است و بنا بر فرمایش نبی مکرم اسلام به جابر، دعا کردن به درگاه خداوند با نام مقداد توصیه شده است.[8] این گروه متفکر، آگاه و دارای بصیرت تنها افرادی بودند که در طوفان سقیفه پیرو برترین زنان عالم شدند.
تفکر عبادتی بزرگ، بلکه بزرگترین عبادت است. یکی از وجوه اشتراک سه صحابه جلیل‌القدر که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را در دفاع از ولایت تنها نگذاشتند، همین عبادت بزرگ بوده که در این مسئله مقتدا و اسوه آگاهی عابدانِ بصیر، بانوی دو عالم بوده‌اند.
پی‌نوشت:
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب، الکافی، چاپ چهارم، دارالكتب الإسلامية، 1403ق، ج2، ص55.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم، داراحیاء‌التراث العربی، 1403ق، ج69، ص293.
[3]. همان، ج100، ص199.
[4]. همان، ج43، ص13.
[5]. ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، چاپ اول، جامعه مدرسین، 1362ش، ج1، ص42.
[6]. قرطبی، ابن عبدالبر، الاستیعاب، چاپ اول، دارالجیل، 1412ق، ج2،ص637.
[7]. ابن اثیر، علی بن ابی کرم، اسد الغابة، چاپ اول، دارالکتب العلمیه، 1415ق، ج5، ص242.
[8]. شیخ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، چاپ اول، المؤتمر العالمی، 1413ق، ج1، ص223.