نوسان ارز که با استمرار آن طی چند دهه، شاهد شکل‌گیری بیماری مزمن در اقتصاد کشور هستیم یک معلول چندوجهی است که برخی از آن‌ها همانند جولان سوداگران در فضای مجازی، نتیجه ترک فعل مسئولان در سامان‌دهی فضای مجازی است.
نرخ ارز در طی ماه اخیر و بلافاصله پس از فروکش کردن اعتراضات روند روبه‌رشدی را به خود گرفت؛ هرچند برخی کانال‌های ارزی در فضای مجازی در تلاش بودند آن را تا کانال پنجاه‌هزار تومان افزایش دهند؛ اما رسیدن ارز به قیمت‌های کنونی نیز مطابق با شاخصه‌های تعیین‌کننده قیمت ارز نبوده و یک پدیده غیرطبیعی در بازار پولی و ارزی ایران به حساب میاید، متأسفانه رشد قیمت دلار به گونه‌ای بوده است که دیگر به جای نوسان آن را باید یک ناهنجاری مزمن نامید!
در مورد دلایل نوسان ارز می‌توان به تفصیل بحث کرد و مواردی همچون شکل‌گیری شبکه دلالی در بازار ارز، تورم به‌جای‌مانده از قبل و انتظارات تورمی ناشی از آن، نوسانات ارزی در برخی کشورهای همسایه همانند ترکیه و عراق، سیاست‌های کهنه آمریکا در دسترسی به ارزهای نفتی و غیرنفتی، اغتشاشات و فضای روانی حاصله از آن، تعیین تکلیف نکردن برجام و... را برشمرد .
اما شاخصه‌های اصلی و مهم در بازار همانند وضعیت امیدبخش ذخایر ارزی و افزایش دوبرابری فروش نفت که منجر به کسب رتبه چهارم تولید نفت اوپک شد و همچنین رشد ده‌ها برابر سرمایه‌گذاری خارجی در کشور و... امتیازات شگرفت اقتصادی در دولت آقای رئیسی بود که به تبع آن انتظار می‌رفت در کشور شاهد ثبات بلکه کاهش قیمت ارز باشیم، به ویژه اینکه در اقتصاد جهانی ارزش دلار تضعیف‌شده و آینده آن با سایه‌هایی از بی‌ثباتی مواجه است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ذخایر ارزی کشور در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد؛ جواد اوجی، وزیر نفت چندی قبل از «ثبت بالاترین رکورد صادرات نفت خام، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی ایران در آبان‌ماه امسال» خبر داد و مسئولان بانک مرکزی از بازگشت ارزهای صادراتی اطمینان داده‌اند.[1] چیزی که گویا محقق شده و امروز خبر از 20 میلیارد افزایش صندوق ذخیره ارزی داده می‌شود.[2]
بر اساس داده‌های مؤسسه‌های ورتکسا و کپلر، دو شرکت معروف تحلیلی آمارهای کشتیرانی و حمل محموله‌های نفت خام، صادرات نفت خام در نوامبر سال ۲۰۲۲ میلادی به حدود یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه و در ماه دسامبر هم به بالاترین سطح در ۴ سال گذشته رسیده است.[3]
اکنون باید به سؤال شکل‌گرفته پاسخ داد که با وجود دورنمای مناسب از آینده اقتصادی کشور و همراهی متغیرهای اقتصادی با آن، چرا در بازار ارز شاهد اثرگذاری مؤلفه‌های مستقیم مربوط به قیمت ارز نیستیم؟
گرچه در چرایی آشفته‌بازار ارز می‌توان به دلایل هیجانی و کاذب فراوانی اشاره کرد، اما یکی از مهم‌ترین علل آن، دخالت فضای مجازی در نرخ واقعی دلار است؛ یک رفتار بدون دلیل منطقی به دست برخی از سوداگران مجازی که سال‌هاست در وقت‌های طلایی اقتصاد کشور به وارد آوردن ضربه می‌پردازند و حتی بدون هیچ پروا و نگرانی در نیمه‌شب که هیچ بازاری فعال نیست ادعای قیمت جدید می‌کنند و آن را در فضای مجازی به عنوان نرخ واقعی دلار اعلام می‌کنند! چیزی که رئیس جدید بانک مرکزی اشاره‌کرده و گفته است امروز بانک مرکزی از نظر منابع و ذخایر ارزی و طلا هیچ محدودیتی ندارد و عامل اصلی نوسان در نرخ ارز آزاد، فضاسازی‌های رسانه‌ای و عملیات روانی در جامعه است.[4]
اکنون‌که سال‌ها فریاد متولیان فرهنگی شنیده نشد و فضای مجازی تبدیل به یک هالک ویرانگر برای فرهنگ کشور گردید آیا ضربات تورمی وحشتناک به بازار کشور و سفره معیشت مردم نیز نباید دیده شود؟ امروز این سؤال بی‌پاسخ است که تا کی باید شاهد ادامه طلسم شورای‌عالی فضای مجازی باشیم و تا کجا مردم باید اصلی‌ترین قربانیان این فضای چندوجهی و آلوده باشند؟
پی‌نوشت:
[1]. شانا، https://b2n.ir/j97509.
[2]. انتخاب، https://b2n.ir/w93959.
[3]. شانا، https://b2n.ir/e10711.
[4]. همشهری، https://b2n.ir/n83996.